Παρασκευή 24 Δεκεμβρίου 2010

Ενας ευαίσθητος ληστής

Το ποίημα του Ν. Γκάτσου ‘Ένας ευαίσθητος ληστής’ μοιάζει να αγγίζει δικές μας καταπιεσμένες ψυχολογικές ανάγκες εξέγερση. Ίσως γιατί η ζωή μας στην κοινότητα, δεν είναι πάντα ευχάριστη η δίκαιη . Εκ των πραγμάτων απαιτεί καταστολή προσωπικών ‘θέλω’, θυσίες προς όφελος του συνόλου. Είναι φυσικό να αναμοχλεύονται συναισθήματα αγανάκτησης . Έτσι έννοιες όπως αυτή του ‘ληστή’ αποκτούν πολυσημία . Εχθρός, κίνδυνος, φίλος υπόδειγμα. Συχνά άνθρωπος που σπα άδικες κοινωνικές συμβάσεις επιβεβλημένες από ανάλγητες εξουσίες. (Φυσικά αυτό δεν ισχύει για τον σημερινό ληστή, αυτός είναι πάντα εχθρός πάντα άρπαγας).

Κυριακή 12 Δεκεμβρίου 2010

Ν'αγαπάς την ευθύνη

Η εποχή μας σήμερα περισσότερο από ποτέ άλλοτε επιβάλλει την προσωπική μας συγκρότηση. Απαιτεί δυνατό Εγώ, ικανό να αντιμετωπίσει τις πολλαπλές ματαιώσεις που λεηλατούν την ζωή μας. Είναι η εποχή της προσωπικής ευθύνης. Ο Καζαντζάκης από μια άλλη εποχή- πολύ αποφθεγματικά αλλά και ‘προφητικά’- δίνει ένα δικό του στίγμα: ‘Ν'αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω’.
Πως όμως αντιλαμβανόμαστε το την έννοια της λέξης Εγώ, πριν φτάσουμε στην έννοια της λέξης ευθύνη. Το εγώ σαν προσωπική αντωνυμία, εκφράζει το πρόσωπο το οποίο μιλά. Σαν ουσιαστικό (ουδέτερο άκλιτο) δηλώνει τον εαυτό, το είναι , την ύπαρξη την συνείδησή. Το εγώ έχει μελετηθεί από τη φιλοσοφία και την ψυχολογία. Για την ψυχολογία είναι το συνειδητό μέρος του ψυχικού μας οργάνου.
Ο Freud στις υποθέσεις τοπογραφική και δομική ορίζει το ψυχικό όργανο σαν ένα νοητό οικοδόμημα με οριζόντια και κάθετη δομή.

Κυριακή 5 Δεκεμβρίου 2010

Θέλω να ζήσω

Σίγουρα είμαστε πιο φτωχοί από χθες, με ένα αύριο να επιφυλάσσει χειρότερη ένδεια. Δεν μας επιτρέπεται η προσδοκία για το καλλίτερο. Και αυτό από μόνο του είναι μια τρομαχτική απώλεια. Έχουμε ανάγκη την αισιόδοξη, την θετική προοπτική στο μέλλον. Αν αρνηθούμε το μέλλον είναι σαν να ανοίγουμε την πόρτα στον θάνατο, ένα βήμα προς την αυτοκτονία. Όχι κατά ανάγκη την βιολογική σίγουρα όμως την ψυχολογική.
Μοιάζει να έχουμε καθηλωθεί, άλλοι στο στάδιο του θυμού και άλλοι στο στάδιο της κατάθλιψης. Αρνητικοί και αντιπαραγωγικοί, ετερομομφικοί η αυτομομφικοί. Ανίκανοι για ψυχολογικές επανεπενδύσεις. Είμαστε οι Έλληνες του 2010 και μάλιστα λίγο πριν από τα Χ/γεννα, στην Ελλάδα της κατήφειας, της αγωνίας για το αύριο, του θυμού και των περικοπών.
Πρέπει να πάμε πιο πέρα. Δεν μπορούμε να φέρουμε πίσω ότι χάθηκε, ούτε να σταματήσουμε τις καινούργιες απώλειες. Δεν μπορούμε να ανατρέψουμε ότι είναι ανεξάρτητο και πολλαπλάσια πιο δυνατό από εμάς. Μπορούσε όμως-μόνο εμείς –να ελευθερώσουμε τον εαυτό μας από τα δίκτυα ενός εφιάλτη που έχει γίνει η καθημερινότητα μας. Μπορούμε να αξιοποιήσουμε ότι μας έχει μείνει. Να περιφρουρήσουμε την δύναμη του ψυχισμού μας και κατά συνέπεια την καινούργια οπτική για το μέλλον.

Δευτέρα 29 Νοεμβρίου 2010

ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ και ΠΕΝΘΟΣ

Σαν πένθος ορίζεται το σύνολο των ψυχολογικών αντιδράσεων στην συντελεσμένη, η επαπειλούμενη απώλεια των αντικειμένων της αγάπης μας . Στην πορεία της ζωής μας,- την κίνηση ζωής την libido όπως περιγράφηκε από τον Freud- επενδύουμε συναισθηματικά στου άλλους, στα πράγματα η τις καταστάσεις. Έτσι γίνονται αντικείμενα αγάπης, λειτουργούν σαν αναπόσπαστα και σημαντικά κομμάτια της ύπαρξης μας. Αποτελούν τον συναισθηματικό θησαυρό μας. Δεδομένου ότι το ατομικό ‘Υπάρχειν’ απαιτεί την εσωτερική ασφάλεια, αλλά και την πλήρη ασφάλεια των αντικειμένων αγάπης, κάθε απώλεια συνεπάγεται επώδυνες αλλαγές στο ψυχολογικό μας status quo. Απαιτούνται προσαρμοστικές αντιρροπιστικές ψυχικές αντιδράσεις, για να επιτευχθεί και παγιωθεί ένας καινούργιος τρόπος ζωής. Απαιτείται η πορεία στον δρόμο του πένθους.

Παρασκευή 19 Νοεμβρίου 2010

Ψυχολογική πορεία της Γυναίκας, από την Εύα μέχρι σήμερα.( μια ψυχοδυναμική οπτική)

Η λέξη Ψυχολογία, όπως είναι γνωστό προέρχεται από την αρχαία ελληνική γλωσσά( Ψυχή + λόγος). Είναι η κοινωνική επιστήμη που μελετά την συμπεριφορά του νου και της σκέψης. Δεν ασχολείται με την ψυχολογία του βάθους( το υποσυνείδητο). H προσέγγιση της δεν είναι αναλυτική/θεωρητική, άλλα φαινομενολογική και ‘μετρίσιμη’.
Ακόμα και η ατομική ψυχολογία(Α.Adler ) περιορίζεται στην διερεύνηση των εξωτερικών ερεθισμάτων που δέχεται το άτομο, στην πρώιμη παιδική ηλικία. Τον τρόπο ανταπόκρισης του -σαν ενήλικας πια- σε αυτά. Τις πεποιθήσεις που έχει ενστερνιστεί προφανώς μαθησιακά. Αυτό άλλωστε υποστηρίζει η Κοινωνιογνωστική θεωρία μάθησης (Bandura) . Ότι δηλαδή αυτό που γινόμαστε συντελείται με την παρατήρηση και την μίμηση την προτύπων συμπεριφοράς
Το ίδιο περίπου ισχύει και για άλλες σχολές ψυχολογίας ειδικότερα τον κοινωνικό Δομισμό. Μελετούν ότι είναι συνειδητό και εξωτερικεύεται άμεσα η έμμεσα. Ότι είναι φαινομενολογικά προσιτό.
Από την άλλη πλευρά κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι, ο νους, η ψυχή και σαν επακόλουθο η συμπεριφορά, είναι δυνατόν να μένει ανεπηρέαστη από πανάρχαια αρχέτυπα και άγραφους νόμους βαθειά ριζωμένους στα άδυτα του υποσυνείδητου χώρου του ψυχικού οργάνου. Ακόμα και γλωσσολογικά, ιδίως από την σκοπιά της πραγματολογίας –κυρίως ως προς το συγκείμενο(co-text) και το περικείμενο(contex)- η πολλαπλή ονοματολογία για την συμπεριφορά του νου και της ψυχής(είναι, ύπαρξη, ψυχή, εαυτός, χαρακτήρας , προσωπικότητα) δηλώνει και τον διαφορετικό χώρο και χρόνο διερεύνησης, αλλά και την αμηχανία απέναντι στο μυστήριο του ίδιου του νου και της ψυχής μας. Η Φιλοσοφία και η Θρησκεία προτιμά τους τρεις πρώτους όρους, ενώ η Ψυχολογία και η Ψυχιατρική τους τελευταίους.

Κυριακή 7 Νοεμβρίου 2010

Γνωρίζουμε πολύ λίγο τον εαυτό μας.

Δεν θα ήταν ανακριβές αν λέγαμε πως γνωρίζουμε πολύ λίγο τον εαυτό μας. Ούτε είναι τυχαίο ότι για τον εαυτό, έχουν δοθεί πολλά και διαφορετικά ονόματα όπως: το είναι’ ,η ύπαρξη, η ψυχή, ο χαρακτήρας , η προσωπικότητα . Είναι φανερό πως κάθε όνομα σχετίζεται με διαφορετικό χώρο και χρόνο διερεύνησης. Τα τρία πρώτα με την Φιλοσοφία και την Θρησκεία, ενώ τα τελευταία με την Ψυχολογία και την Ψυχιατρική.
Φυσικά το ‘γνώθι σ’αυτόν’, είναι επιδίωξη κάθε ανθρώπου που σέβεται τον εαυτό του. Όμως ο εαυτός αυστηρά και μόνο σαν έννοια, εμπερικλείει πολλές συνιστώσες και μάλιστα σε μια συνεχή δυναμική αλληλοεπίδρση. Άλλωστε η λεξικολογική πολυμορφία (εαυτός ,είναι ύπαρξη, ψυχή χαρακτήρας , προσωπικότητα ) , δηλώνει την δυσκολία της εννοιολογικής/σημασιολογικής προσέγγισης.

Κυριακή 31 Οκτωβρίου 2010

Οι γάτες των φορτηγών

Είναι η φαντασία μας, είναι οι ψυχολογικές μας ανάγκες , οι αναπόφευκτες αρνήσεις και οι αναγκαιότητες μια απαγορευτικής και στερητικής πραγματικότητας που μας ναυτολογούν στο ατομικό ταξίδι της ζωής μας. Και είναι αυτή η ανεκπλήρωτη επιθυμία της ευτυχίας που μας σπρώχνει στην αναζήτηση υποκατάστατων της. Είμαστε οι ναυτικοί και η γάτα υποκαθιστά ότι πιο πολύ λαχταρούμε αλλά δεν μπορούμε να έχουμε . Μας ανακουφίζει αλλά στην πραγματικότητα είναι η ζωντανή απόδειξη της στέρησης και στην ουσία την μισούμε για αυτό.
Από την στιγμή που δεν μπορούμε να διαχειρισθούμε τη ανάγκη με την αρχή της πραγματικότητας η εξάρτηση από την γάτα γίνεται εξοντωτική. Θανάσιμη ψυχολογική αναμέτρηση. Ελευθερία/ εξάρτηση.
Όλοι γνωρίζουμε ότι ο μαύρος θάνατος είναι η Πανώλη . Τόσο επικίνδυνη μπορεί να γίνει η γάτα που πάνω της επενδύσαμε τόσα. Τόσο επικίνδυνη είναι η ‘αγάπη’ μας, από φόβο για κάτι πιο ταιριαστό σε μας , η από κομφορμισμό, η χειρότερα από αδυναμία αντιμετώπισης της πραγματικότητας.
Σε τελευταία ανάλυση η γάτα είναι αυτό που είναι όχι αυτό που την κάνουν οι επιθυμίες και οι ανάγκες μας.
Πάντα εκπληκτικός ο Καββαδίας.
Κλεοπάτρα Περισσάκη


Σάββατο 23 Οκτωβρίου 2010

Ο Δον Κιχώτης μπορεί και να μην πολεμούσε ανεμόμυλους………..

Στην αρχαία Αττική το ρήμα συκοφαντώ δήλωνε την λαθραία εξαγωγή σύκων. Η ετυμολογία των λέξεων: συκοφάντης –συκοφαντώ, προέρχεται από τα: σύκον+φαίνον , δηλαδή αυτός που πρόδιδε ‘τους παρά τον νόμο εξαγωγείς σύκων’ από την Αττική.
Τελικά το ρήμα πήρε την σημασία του κατηγορώ κάποιον ,του αποδίδω κακές πράξεις εν γνώσει μου ότι δεν τις έκανε. Ταυτόσημα ρήματα θεωρούνται τα: διαβάλλω ,δυσφημώ και σχεδόν συνώνυμα τα: κατηγορώ, μέμφομαι, κατακρίνω ,αποδοκιμάζω . Θα μπορούσε ενδεχομένως να διευρυνθεί λεξικολογικά η σημασία του ρήματος και σε άλλα ρήματα όπως τα: μειώνω, γελοιοποιώ και γενικά σε όσα σπιλώνουν την αξιοπιστία και το γόητρο κάποιου άλλου. Αυτό που συχνά χαρακτηρίζεται σαν ‘γραφικότητα η Δονκιχωτισμός’
Σε όλες τις περιπτώσεις το ρήμα , τα ταυτόσημα και συνώνυμα του δηλώνουν βλάβη προσώπου. Η πιο σωστά, βλάβη του κοινωνικού ρόλου, που το συγκεκριμένο πρόσωπο διαδραματίζει. Γνωρίζουμε όλοι, ότι στην κοινωνική-επαγγελματική ζωή, ο κάθε άνθρωπος είναι πιο πολύ ρόλος παρά άτομο. Και ότι ο ρόλος –ειδικά για δημόσια πρόσωπα-καθορίζει συχνά κοινωνικά πρότυπα και επηρεάζει ισορροπίες και σκοπιμότητες. Μια Δημόσια περσόνα γίνεται μαθησιακό μοντέλο ανεξάρτητα αν ανήκει στον πολιτικό η καλλιτεχνικό χώρο. Λογικά λοιπόν αυτό που προκαλεί την συκοφαντία , είναι η δύναμη του ρόλου . Οι αλλαγές που συντελούνται η που εμποδίζονται από την δύναμη του.

Κυριακή 17 Οκτωβρίου 2010

Έλα να παίξουμε!

Λαίλαπας αλληλοσυγκρουόμενων μηνυμάτων το ποίημα του Μ. Αναγνωστάκη , ‘έλα να παίξουμε’.
Η πρώτη αίσθηση είναι απελπιστικά γκρίζα. Θυμίζει συνθηκολόγηση, παραίτηση , γερατειά. Προετοιμασία μετάβασης στο ‘εκεί’ . Στους φίλους που έφυγαν πρώτοι ….. και δεν χρειάζεται πια να πυροβολούνται ,για αυτό δωρίζονται οι αμυντικοί πύργοι…….
Μια αντίφαση που μπορεί να γίνει κατανοητή μόνο αν επιχειρηθεί η ερμηνεία της λέξης φίλοι , με έννοιες όπως, ανάγκες, πάθη, αδυναμίες , νευρώσεις . Τα Φροϋδικό ‘εκείνο’.
Τότε το ποίημα γίνεται θριαμβικό. Ύμνος ελευθερίας ,‘ κρυπτογράφηση’ μυστικής ψυχολογικής μεταστοιχείωσης και ανάτασης. Πέρασμα από το ‘χρειάζομαι και εξαρτώμαι’ στο ‘επιλέγω αποδεσμεύομαι και ενεργώ’. Επικράτηση του Φροϋδικού ‘υπερεγώ’,με μηχανισμούς εξιδανίκευσης και μετουσίωσης .

Σάββατο 16 Οκτωβρίου 2010

Αθανασία

Ο αυτοπροσδιορισμός και η νοηματοδότηση της ζωής, είναι πράξεις ευθύνης. Είναι απόφαση στην αναλογία του πόσο ‘είμαι’ , του πόσο ‘γίνομαι’ και κυρίως του πως διαχειρίζομαι την απώλεια. Γιατί κάθε αλλαγή , αναγκαστική η από επιλογή εμπερικλείει απώλεια.
Απώλεια αυτών που πρέπει να αποχωριστούμε για να συντελεσθεί η αλλαγή απώλεια, αυτών που δε χωράνε στην αλλαγή .
Ο Freud ασχολήθηκε διεξοδικά με το θέμα αυτό, κυρίως σαν αντίσταση στην θεραπευτική αλλαγή. Ακριβώς γιατί ακόμα και η θεραπευτική αλλαγή προαπαιτεί μια μετάβαση. Μια μορφή απώλειας, από μια κατάσταση γνωστή ‘του είμαι τώρα’, σε μια άλλη κατάσταση άγνωστη του ‘ του τι θα γίνω μετά’ . Αναμοχλεύει φόβους θανάτου. Πιο σωστά φόβους ΄μικροθανάτων. Κατά την ορολογία του Freud τα ψηλά του θανάτου .

Παγίδες Ναρκισσισμού

Ζούμε την εποχή των αλλαγών των αντιφάσεων και της ανασφάλειας. Οι σταθερές αξίες είναι παρωχημένες. Η γλώσσα μας έχει χάσει την επικοινωνιακή της αξία. Οι λέξεις έγιναν τόσο πολυσήμαντες και πολυνοηματικες, τόσο πολύ εξαρτώμενες από το καταστασιακό περιβάλλον αλλά κυρίως τους κρυφούς στόχους που τελικά οδηγούν σε παρανόηση και όχι συνεννόηση. Έχουμε αποκοπεί συναισθηματικά από τους άλλους. Ο κάθε ένας από εμάς έγινε ένας σύγχρονος Νάρκισσος. Αποξενωμένος από υπαρξιακές ανησυχίες, απορροφημένος στην δική του ιστορία στο δικό του καθρέφτισμα, ακυρώνει και ακυρώνεται κοινωνικά.
Ο όρος ναρκισσισμός δηλώνει τον εγωκεντρισμό και την αυταρέσκεια. Σχετίζεται με τον μυθολογικό Νάρκισσο που παγιδευμένος στον αυτοθαυμασμό αδιάφορος σε κάθε άλλο ερέθισμα, απορροφήθηκε από το ίδιο του το είδωλο και πνίγηκε στα νερά που το ανακλούσαν. Δυστυχώς η εποχή ενθαρρύνει η και εκτρέφει τύπους προσωπικότητας, που στην γλώσσα της ψυχολογίας θα μπορούσαν να διαγνωσθούν σαν Ναρκισσιστική προσωπικότητα η Ναρκισσιστική διαταραχή.

Κυριακή 3 Οκτωβρίου 2010

To μαχαίρι ( Καββαδίας)

Η μελοποιημένη απόδοση του ποίηματος του Καββαδία, το μαχαίρι - υπερτερεί συνειρμικά τουλάχιστον - όταν ακούγεται από την ανδρική φωνή του Παπακωσταντίνου. Η γυναικεία φωνή – ακόμα και αυτή της Πρωτοψάλτη που αν και υπέροχη, δεν μπορεί να συγκινεί το ίδιο σε μια αφήγηση που μιλά για πάθη, απόλυτα ανδρικά. Κρυφά, αρχέτυπα και τραγικά. Μοιάζει πως στο ποίημα - ‘το μαχαίρι’ - ο Καββαδίας αγγίζει την ανδρική ψυχή, κυρίως στην έκφραση αμφιθυμίας στην αναπόφευκτη οιδιπόδεια διαδρομή. Οιδιπόδεια με την έννοια της εξέλιξης, της κοινωνικοποίησης. Της διαμόρφωση της προσωπικότητας - το σύστημα των ηθικών αρχών και αξιών που προσδιορίζουν την υποκειμενική αντίληψη αφηρημένων εννοιών όπως είναι η προσωπική τιμή.

Σάββατο 2 Οκτωβρίου 2010

‘Επέστρεφε συχνά και παίρνε με την νύχτα’.

‘Επέστρεφε συχνά και παίρνε με την νύχτα’.
Στην εποχή που η τεχνοκρατία, η ψηφιακή ‘πραγματικότητα’ και η αναπτυσσόμενη εμβιομηχανική προγραμματίζουν το μυαλό μας, ναρκώνουν τις αισθήσεις μας, ένα ποίημα όπως το ‘επέστρεφε’ του Καβάφη είναι ελπίδα. Γιατί ελπίδα, είναι η επιθυμία. Κάθε ‘επιθυμία παληά που ξαναπερνά στο αίμα’

Τρίτη 28 Σεπτεμβρίου 2010

ΔΕΛΦΙΚΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ (Μια ψυχοδυναμική προσέγγιση)

ΔΕΛΦΙΚΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ (Μια ψυχοδυναμική προσέγγιση)

Επανεκτιμώντας - με την σημερινή οπτική -την σημασία των Δελφικών παραγγελμάτων σε διαδικασίες κοινωνικοποίησης , εκπολιτισμού και θεμελίωσης ηθικών άρχων, αυτό που αναμφίβολα διαπιστώνεται είναι η διαχρονική επικαιρότητα των. Μας κληροδότησαν όλες τις ‘συνταγές για τον ‘ηθικό και δίκαιο ’ άνθρωπο που θα μπορούσε να είναι δημιουργός και μέλος μιας ‘ ιδεώδους συνεκτικής’ κοινωνίας. Μεταγενέστερα ανθρωπιστικά κινήματα- ανεξάρτητα αν αυτά λέγονται χριστιανικά , φιλοσοφικά η ψυχαναλυτικά -στην ουσία δεν είχαν να προσθέσουν τίποτα περισσότερο .

Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου 2010

Του κάτω κόσμου τα πουλιά

Καθώς έφτασε ο Σεπτέμβρης και έχουμε χαθεί, νοιώθω πως θα ήθελα να ευχηθώ καλή χρονιά, η καλό χειμώνα.
Προτιμώ το πρώτο .......εξυπακούεται......... Έχουμε ανάγκη από θετική ενέργεια σε αυτή την δύσκολη εποχή.
Δεν κρύβω ότι είμαι επηρεασμένη από την ζωή με τον Καρκίνο και την λεηλασία των χημειοθεραπειών. Όμως δεν είναι μόνο αυτό. Είναι το φθινόπωρο, είναι η κατάσταση γύρω μου, με τον φόβος για το αύριο, την κατήφεια , την ετερομομφή και τον θυμός. Δεν ξέρουμε που σταματά το χειρότερο. Φυσικά και δεν φταίμε. Όμως δεν μπορεί να προσδοκούμε τον ‘από μηχανής θεό’. Η δεινή πραγματικότητα δεν αλλάζει έτσι. Αλλάζει μόνο με βαθύτερες προσωπικές αλλαγές και κοινωνικές αντιλήψεις ορθολογισμού και δικαιοσύνης. Όχι με εμμονές σε νευρωτικούς μηχανισμούς προσδοκίας μαγικών λύσεων.

Σάββατο 18 Σεπτεμβρίου 2010

Ξεκίνημα σ' ένα άλλο τρόπο ζωής

Η σιωπή μου -πάνω από δύο μήνες τώρα- σχετίζεται με την αρρώστια που καθώς φαίνεται, από εδώ και στο εξής θα αποτελεί για μένα, το alter ego μου. Στην πραγματικότητα τίποτα δεν είναι όπως πριν και όμως τίποτα το ουσιαστικό δεν έχει αλλάξει. Το alter ego ας νομίζουμε ότι το ξέρουμε -ότι είναι ‘ο ίδιος άνθρωπος’-στην καθημερινότητα είναι το ‘άγνωστο’. Η σχέση μας με τον με τον προσωπικό μας ‘δαίμονα’. Μια απόλυτα ατομική υπόθεση που τολμώ να ονομάσω προσωπική ελευθερία . Τίποτα και κανείς δεν μπορεί να την αλλάξει αν δεν το επιτρέψουμε εμείς. Στην δική μου περίπτωση , πήρε ένα συγκεκριμένο όνομα. Καρκίνος.

Κυριακή 25 Ιουλίου 2010

Νοηματοδότηση ζωής

Στην αναζήτηση για το νόημα της ζωή μας

Οι άνθρωποι ως κοινωνικά όντα- και ανεξάρτητα του αν δεχόμαστε η όχι εγγενές νόημα στην ζωή-αναζητούμε νόημα. Νόημα στην ζωή, στις πράξεις, τις σκέψεις στα όνειρα μας. Είμαστε αποδέκτες και πομποί σημάτων( πληροφοριών-ερεθισμάτων) από τους άλλους και προς του άλλους. Μέτοχοι σε πολύμορφες συναλλακτικές- διαπροσωπικές σχέσεις. Η πληροφόρηση με άλλα λόγια η επικοινωνία (λεκτική και εξωλεκτική) είναι εκ των πραγμάτων το μέσο για την δια βίου αλληλοεπίδραση με το κοινωνικό περιβάλλον μας. Αλλά και με τον εαυτό μας, με το είναι μας.