Η Λένα της καρδιάς μου

Η Λένα έφυγε ξαφνικά. Έγειρε το κεφάλι της και σαν με μια   εκπνοή, άφησε την ψυχή της να πετάξει  στο εκεί. Απροειδοποίητα -σχεδόν με ένα  χαμόγελο, σχεδόν με ένα συγνώμη - άδειασε το γαλάζιο φως των ματιών της,  στον σκοτεινό και μουγγό κόσμο που άφηνε πίσω της. Αυτή ήταν η Λένα σεμνή, αθόρυβη, γενναία. Πάντα  οι άλλοι, πρώτα οι άλλοι, εκείνη μετά, τα μπορούσε όλα. Αυτή είναι  η Λένα της καρδιάς  μου. Μείναμε  τόσο  μόνοι χωρίς εκείνη.
Έχω περάσει πολλά πένθη, τα πένθη που αναλογούν σε κάθε άνθρωπο που ζει αρκετά. Βρίσκομαι σε πένθος. Το πένθος που βιώνει η ασθενής με ένα   επιθετικό καρκίνο, που κατοικεί στο σώμα της για  είκοσι μήνες.  Αλλά και με μια άλλη ιδιότητα-της  ψυχίατρου,-  το πένθος μου είναι γνώριμο  σαν  αντικείμενο μελέτης και κλινικής διαχείρισης. Πολλά, έχουν λεχθεί, πολλά έχουν γραφτεί και μελετηθεί για αυτό. Η ζωή μας είναι φορτωμένη  με πολλαπλούς αποχωρισμούς, πολλαπλές απώλειες και  πένθη. Γνωρίζουμε τα διάφορα στάδια στην  πορεία του, την   ταξινόμηση του από πλευράς βαρύτητας, -με χειρότερο φυσικά τον θάνατο και κάθε απειλή ζωής-,  τις επιπλοκές και ιδιαιτερότητες του. Όμως  όταν φτάνουμε στο συγκεκριμένο άτομο  που πενθεί, τον μοναδικό ΑΛΛΟΝ που έφυγε, τότε δεν ξέρουμε σχεδόν τίποτα.Γιατί τότε  το πένθος είναι η ψυχική λειτουργία η απόλυτα προσωπική, η  απόλυτα μοναδική ακόμα και για τον ίδιο άνθρωπο.

Εμείς και οι άλλο.

Από την στιγμή που λέμε, εμείς και οι άλλοι, έχουμε πέσει ήδη   μες στην παγίδα της αντιθετικότητας. Μιας παγίδας  που στήνεται από τον  διαχωρισμό στο  εμείς κατά κανόνα  οι καλοί και στο οι άλλο κατά κανόνα, οι κακοί. Προφανώς δεν αποκλείεται τα πράγματα νε είναι έτσι η και αντίστροφα. Η ουσία του προβλήματος δεν βρίσκεται στο καλός και στο κακός, αφού σε κάθε σύνολο  βρίσκονται και τα δύο. Μόνο και όταν δεν υπάρχει έννοια και βίωμα συνόλου, μόνο τότε επικρατεί ο     διαχωρισμός, ο διχασμός που μας κατατάσσει  σε αντίπαλα  στρατόπεδα. Γιγαντώνεται ο  μανιχαϊσμό,  - δεν έχει σημασία αν είναι ηθικός θρησκευτικός η πολιτικός- γιατί πάντα σε αλληλοσπαραγμό οδηγεί. Ακόμα και σε ατομικό επίπεδο σαν ψυχολογικός μηχανισμούς άμυνας του Εγώ, ο διαχωρισμός,( ο μηχανισμός   με τα τόσα πολλά  ονόματα  διχοτόμηση, διχασμός, σχάση, διάσπαση, spitting) είναι αρνητικός, αφού δεν  ευοδώνει την αφομοίωση των αντιθέσεων του ψυχισμού μας (  καλό /κακό)  σε ένα ευρύτερο φάσμα το οποίο  να εμπερικλείει και τις διαφορές. Το άτομο  είναι ανώριμο, έχει σαθρή ενότητα του Εγώ,  δεν έχει επιτύχει την σύνθεση του σε ένα ενιαίο  δυνατό σύνολο. Πως θα μπορούσε λοιπόν να είναι υγιής και παραγωγική μια ανθρώπινη κοινωνία, όταν ισχύει και για αυτήν ο διαχωρισμός αποκλείει την συνεργασία και τον συναγωνισμό, που επιβάλει τον ανταγωνισμό και την αμφίπλευρη ακύρωση;

Αυτοτιμωρία

Η αυτοτιμωρία- το λέει η λέξη – είναι η κάκωση που επιβάλουμε στον εαυτό μας για μια πράξη που εμείς οι ίδιοι την θεωρούμε αξιόμεμπτη και κρίνουμε πως πρέπει να τιμωρηθούμε για αυτήν. Η τιμωρία μπορεί να είναι ενοχή, τύψεις συνείδησης, η αυτοεκδικητικές συμπεριφορές, από ήπιες  μικρογκάφες και μικροατυχήματα,   ως ακραίες όπως είναι η αυτοχειρία. Η αυτοχειρία βέβαια  είνα εκδήλωση σοβαρής ψυχικής αρρώστιας. Το πόσο    πολύ η λίγο αυτοτιμωριτικοί  είμαστε είναι συνάρτηση της  ισορροπίας των ψυχικών μας αρχών μεταξύ των, της αρμονικής συνεργασίας των μερών του ψυχισμού μας. Ένα υπερτροφικό, απαιτητικό και δύσκαμπτο Υπερεγώ με την αρχή του ιδεώδες και των ιδανικών σε Θεϊκό ύψος, που λειτουργεί με   αυστηρός και  απάνθρωπο  ‘ ποινικό κώδικα  βρίσκεται σχεδόν πάντα σε αντιδικία με το id. Ειδικά μάλιστα όταν το  id τυχαίνει  να είναι περισσότερο   απειθάρχητο και  λάγνο  με αχαλίνωτη την αρχή της ηδονής. Αν το Εγώ είναι    αδύναμο και  αναποφάσιστο τότε και η αρχή της πραγματικότητας αποδεικνύεται  αναποτελεσματική.   Η τελική  συμπεριφορά η αυτοτιμωρία,  στην διάσταση του λιγότερο η περισσότερο αυτοτιμωριτική, συνδιαμορφώνεται από το  πώς εκδικάζονται     ‘τα παραπτώματα’ στο προσωπικό συνειδησιακό δικαστήριο, τον ψυχισμό  του κάθε ανθρώπου. Φυσικά κάθε άνθρωπος  είναι ξέχωρος και μοναδικός στον ψυχισμό του και επομένως ανεπανάληπτος,  στην διαχείριση της τιμωρίας σαν ηθική έννοια. Ωστόσο σαν γενικός κανόνας μπορεί να γίνει αποδεκτό, ότι  όταν  η σύγκρουση ανάμεσα στην αρχή του ιδανικών και της ηδονής είναι αβυσσαλέα, τότε η αρχή της πραγματικότητας δεν επαρκεί για να  λειτουργήσει ρυθμιστικά. Παύει να μπορεί να επιβάλει την  λογική, παύει να μπορεί να εξασφαλίζει την  ευθυκρισία και συνεπώς την δικαιοσύνη. Η επιβολή τιμωρίας άλλοτε είναι  καταστροφική, η εντελώς το αντίθετο πλήρης ατιμωρισία.  Καμία από τις δύο περιπτώσεις δεν είναι η επιθυμητή. Στο πρώτο άκρο βρίσκονται οι άνθρωποι με την ενοχική αυτομομφική και καταθλιπτική επιρρέπεια και στο άλλο οι άνθρωποι με την ετερομομφική ψυχοπαθητική τάση, αυτοί που ‘δεν φταίνε ποτέ και σε τίποτα’. Ασφαλώς δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από τον ‘αναμάρτητο άνθρωπο’, τον άνθρωπο χωρίς ενοχές. Ο  άνθρωπος  αυτός είναι ασυνείδητος.

Σημειωτική μια απλουστευμένη προσέγγιση

Η σημειωτική /σημειολογία (semeotics) μελετά τα σημεία, τα σήματα τα σύμβολα. Σαν σημείο νοείται οτιδήποτε μπορεί να αντιπροσωπεύει και να αποδίδει, ένα κοινά αναγνωρίσιμο συγκεκριμένο νόημα. Οι λέξεις αποτελούν σημεία. Γλωσσικά λεκτικά σημεία. Οι χειρονομίες και οι εκφράσεις προσώπου είναι μη λεκτικά σημεία. Το ίδιο ισχύει για απεικονίσεις όπως είναι οι πινακίδες, για ήχους ειδοποίησης και φυσικά πάνω από όλα, για τις σκέψεις και τις ιδέες μας. Οι άνθρωποι είχαμε πάντα την ανάγκη αναπαράστασης του ψυχισμού μας με εικόνες. Για αυτό δημιουργήσαμε τα σημεία ( σήματα σύμβολα) και με αυτά συνθέσαμε την γλώσσα και την γραφή . Και ίσως πρώτα από όλα την τέχνη, στην αρχέτυπη μορφή της. Το πως αποδίδουμε, κωδικοποιούμε/ αποκωδικοποιούμε και ανταλλάσσουμε σημασίες και νοήματα, ανακλά το επικοινωνιακό πολιτισμικό επίπεδο της κοινωνικής μας ομάδας. Πρακτικά λοιπόν η σημειωτική μελετά τους πολύπλοκους κώδικες της ανθρώπινης επικοινωνίας η ομαλή διεξαγωγή της οποίας, είναι προαπαιτούμενο της αρμονικής ανθρώπινης σχέσης .
Στην καθημερινή ζωή τα σημεία, τα σύμβολα και τα σήματα συχνά χρησιμοποιούνται με αλληλεπικαλυπτόμενη έννοια και αυτό γιατί μπορεί να προσφέρονται σε διπλή η πολλαπλή 'ανάγνωση’ αναγνώριση. Για παράδειγμα το σήμα των Ολυμπιακών αγώνων –η διάταξη των πέντε κύκλων- μπορεί να παραπέμπει στους Ολυμπιακούς αγώνες σαν συμμετοχή των πέντε Ηπείρων , σε εγκαταστάσεις των τοπογραφικά, αλλά και στην ιδεολογία του ‘ευ αγωνίζεσθαι’ . Το αστυνομικό σήμα μπορεί να παραπέμπει σε ένα αστυνομικό, αλλά -και ανάλογα με την ιδεολογία μας-, να συμβολίζει προστασία, η κρατισμό και βία.

Στο Σείριο υπάρχουνε παιδιά

Το  ποίημα του Ν.Γκάτσου: Στο Σείριο υπάρχουνε παιδιά ,  υπέροχα μελοποιημένο από τον Μ.Χατζηδάκη, σε συναρπαστική εκτέλεση από τον    Γ.Νταλάρα, μας ταξιδεύει στην γοητεία του παραμυθιού, στο απρόσιτο το πιο φωτεινό αστέρι του χειμωνιάτικου ουρανού τον Σείριο. Στους μακρινούς ορίζοντες της  ξεχασμένη από χρόνια παιδικότητας μας . Της φαντασίας μας,
Ο Γκάτσος   είναι υπερρεαλιστής ποιητής και είναι αναμενόμενο να υιοθετεί στην ποίηση του,  την αυτόματη γραφή που  επιτρέπει την απελευθέρωση της  φαντασίας. Μπορεί  να εκφράζεται με την ‘γλώσσα’ των ονείρων και με τους  ελεύθερους συνειρμούς, άμεσα από το ασυνείδητο του χωρίς τις εκλογικευτικές λογοκρισίες της συνείδησης. Μπορεί να επιλέγει  σύμβολα/λέξεις, χωρίς απαραίτητη την  ορατή λογική σύνδεση μεταξύ των. Ο Γκάτσος έχει την ασφάλεια του μυαλού και της ψυχής, ώστε απαλλαγμένος από τον έλεγχο κάθε ‘ στενόμυαλης λογικής’, να μπορεί να καταδύεται στα βάθη του ασυνείδητου του και να  φέρνει στην επιφάνεια το φως από το σκοτάδι, του δικού του υπαρξιακού βυθού. Να μας προσφέρει  όχι το ‘αίμα και το σώμα του’, –δεν θα μπορούσε, είναι βλασφημία ακόμα και σαν υπαινιγμός-, τους συνειρμούς του σαν  μετάληψη φαντασίας, για την απελευθέρωση του δικού μας ψυχισμού που παραμένει ανεξιχνίαστος,  τρομαγμένος,  αποκηρυγμένος και ακυρωμένος.

Το καράβι που ταξιδεύει το λένε…….

Δραματικά επίκαιρο το ποίημα του Γ. Σεφέρη ‘ Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει ’ Το ποίημα αυτό όπως είναι γνωστό τελειώνει με τον συμβολικό στίχο: ‘Το καράβι που ταξιδεύει το λένε ΑΓΩΝlΑ 937’. Ο ποιητής παρέλειψε σκόπιμα τον αριθμό  1 από την χρονολογία  της εποχής το 1937. Της εποχής της  δικτατορίας του Μεταξά. Η λογοκρισία 'επέβαλλε' στον  ποιητή την σκοπιμότητα του να  εφεύρει και  να  κρύψει ένα   μυστικό κώδικα, μέσα στους συμβολισμούς του  ποιητικού του λόγου. Ένα κώδικα που μόνο όσοι αγωνιούσαν για  την Πατρίδα, μπορούσαν να  αποκρυπτογραφήσουν.                                                                                                                             ‘ .. η Ελλάδα ταξιδεύει δεν ξέρουμε τίποτε…
δεν ξέρουμε πως είμαστε ξέμπαρκοι όλοι εμείς
Παράξενος κόσμος που λέει πως βρίσκεται στην Αττική και δε βρίσκεται πουθενά'
Σήμερα βέβαια το όνομα της ΑΓΩΝΙΑΣ δεν είναι το ίδιο όπως εκείνο της δικτατορίας του 1937. Έχει αλλάξει. Το καινούργιο όνομα είναι  ΔΑΝΕΙΟ,  ΧΡΕΟΣ. Οικονομικό χρέος.

Διχαστικές ( αποσυνδετικές) διαταραχές & εμπειρίες

Ο  εαυτός μας, ( το εγώ η οντότητα,  προσωπικότητα μας)    βιώνεται και συνειδητοποιείται   σαν μια ψυχοβιολογική ενότητα, μοναδική για κάθε άνθρωπο. Και αυτό πρέπει να ισχύει   ανεξάρτητα από τους κοινωνικούς ρόλους, που  ο κάθε ένας μας αναλαμβάνει στην ζωή του. Οτιδήποτε διαταράσσει  την  συνείδηση του ενιαίου,   μπορεί να παραπέμπει σε Διχαστική αποσυνδετική   διαταραχή, από την πιο αθώα έκφραση της, την  αφηρημάδα’ ως την πιο σοβαρή την  πολλαπλή προσωπικότητα. Συνήθως μια καλά οργανωμένη προσωπικότητα,  ένα δυνατό Εγώ, καταφέρνει να διαφυλάξει  την ενότητα αυτή, επιστρατεύοντας τους  αμυντικούς μηχανισμούς  του. Φυσικά οι αποτελεσματικότερες άμυνες, είναι οι  ώριμες άμυνες και για αυτό οι  προτιμότερες. Ακολουθούν σε σειρά αποτελεσματικότητας οι νευρωτικές, οι ανώριμες, με τελευταίες τις ναρκισσιστικές. Έτσι λοιπόν ο μηχανισμός της Διάσχισης (αποσύνδεσης, Dissociatin) που είναι νευρωτικός,  είναι προτιμότερος του μηχανισμού του Διαχωρισμού, (διχοτόμηση, διαχασμός, σχάση,διάσπαση, spitting), που είναι ναρκισσιστικός .
Οι δύο μηχανισμοί – καθώς και πολλοί άλλοι- μπορεί να συνυπάρχουν συνδιαμορφόνωντας την συμπεριφορά . Ο πρώτος συντελεί στην απώλεια του ενιαίου της συνείδησης του εαυτού, ενώ ο  δεύτερος έχει εμποδίσει την σταθερή αρτίωση του εαυτού σε ενιαίο ανθεκτικό σύνολο.