Δεν είναι σωστό να καταδικάζουμε εύκολα τον άλλο, ακόμα και όταν αυτός ο άλλος, έχει προβεί σε αρνητικές συμπεριφορές και οφθαλμοφανή αμαρτήματα. Εξυπακούεται βέβαια, ότι δεν πρέπει και να τα επικροτούμε. Πολύ δε περισσότερο να τα ενθαρρύνουμε, η να επιτρέπουμε την συνέχιση των. Τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα, τα γνωρίζουμε όλοι. Ας τα θυμηθούμε λοιπόν με την σειρά των: Οκνηρία ,Αλαζονεία, Λαιμαργία, Λαγνεία, Απληστία, Οργή, Ζηλοφθονία. Ποιος από εμάς, καθημερινός άνθρωπος, μπορεί να είναι βέβαιος πως δεν είναι μικροπαραβάτης, σε ένα η περισσότερα από τα αμαρτήματα αυτά; Δυστυχώς στην εποχή μας, στην εποχή της κοινωνικής αδιαφορίας και ηθικής άμβλυνσης τα αμαρτήματα αυτά αντιμετωπίζονται σαν ‘ χαρακτηρολογικές ιδιαιτερότητες’ συχνά συνώνυμες με κοινωνική επιτυχία! Κρίμα. Ξεχνάμε πως η αλαζονεία γαλουχεί τον κάθε σύγχρονο ανώνυμο Hitler. Πως η απληστία οδηγεί στην κλοπή, στην εξαπάτηση, στην εγκληματική καταστροφή του πλανήτη . Πως η Οργή και η Ζηλοφθονία καταστρέφουν κάθε έννοια κοινωνικής συνοχής.
Ο Freud διατύπωσε την ιδέα για την αρχή της ηδονής. Η ψυχική αυτή αρχή, έχει σαν στόχο την ικανοποίηση. Πράγμα που επιτυγχάνεται ,είτε με την παράβαση κάποιων μικρών η μεγάλων ‘όχι’ , είτε με την παράδοση σε αμαρτήματα. Σύμφωνα με τον Freud, πάντα υπάρχει μέσα μας, στο ασυνείδητο χώρο της ύπαρξης μας, το εκείνο (το id) που υπακούει στις ενορμήσεις μας, στο δίπολο της πρωταρχικής ασυνείδητης ψυχικής ενέργειας: Έρως η libido/ Θάνατος η καταστροφή. Το id υπακούοντας στην αρχή της ηδονή, δεν μπορεί παρά να ‘ρέπει προς τις παραβάσεις’, προς τα αμαρτήματα. Λογοκρίνεται βέβαια από το Υπερεγώ, και αστυνομεύεται από το Εγώ, αλλά πάντα βρίσκει ένα τρόπο να ξεφεύγει. Κανείς λοιπόν – κανείς κοσμικός άνθρωπος- δεν μπορεί να είναι εντελώς αναμάρτητος. Ένας βαθμός παραπτωματικότητας είναι αναπόφευκτος στην πλειονότητα των ανθρώπων. Είναι τολμηρή η σύνδεση, αλλά ωστόσο ναι, μοιάζει πως οι απόψεις αυτές του Freud ταιριάζουν με την προσέγγιση της θρησκείας ως προς το ‘αναμάρτητο του ανθρώπου’.
Η Θρησκεία αποδεχόμενη την μεταμέλεια και την μετάνοια, είναι φανερό πως αναγνωρίζει το αμάρτημα, σαν προβλέψιμη και ίσως και αναπόφευκτη ανθρώπινη συμπεριφορά.
Επομένως το έντιμο και ηθικό Ζην, απαιτεί την αποφυγή του παραπτώματος κατά αρχήν, την μεταμέλεια και έμπρακτη μετάνοια, όταν και εάν ένα παράπτωμα συντελεσθεί. Η αρχαιοελληνική σκέψη άφηνε τα περιθώρια για μεταμέλεια και μετάνοια. Ο Ηρακλής είπε το μεγάλο όχι και όμως αργότερα, ( με την παρέμβαση της μοχθηρής Ήρας), έγινε συζυγοκτόνος και παιδοκτόνος. Οι άθλοι του ήταν αποτέλεσμα της μετάνοιας του . Ο Σοφόκλειος Οιδίποδας, (επί Κολωνώ) , αυτοτυφλώθηκε από τύψεις για το αιμομικτικό αμάρτημα, αλλά τον συγχώρησαν οι θεοί και του χάρισαν λυτρωτικό θάνατο
Η δυσκολία στο ΟΧΙ, βρίσκεται στο ότι μας απαγορεύεται να κάνουμε κάτι που το θέλουμε και μπορούμε να το κάνουμε. Κανείς δεν μας απαγόρευσε να περπατάμε με τα δάκτυλα των χεριών, γιατί ακόμα και να το θέλαμε, δεν θα μπορούσαμε. Η προτροπή επομένως του Περίανδρου : Πράττε αμεταμέλητα (Να μην κάνεις πράγματα, για τα οποία πρόκειται να μετανοήσεις) , είναι μια γενική προτροπή που δύσκολα ακολουθείται. Ο μέσος άνθρωπος δεν περιφρουρεί τόσο άγρυπνα τον εαυτό του και δεν υψώνει τα δύσκολα όχι, μπροστά στις επιθυμίες του id .
Το ίδιο άλλωστε φαίνεται να εννοεί και ο Κ.Καβάφης, στους στίχους του: che fece … il gran rifiutο. Οι στίχοι προφανώς είναι εμπνευσμένοι από το ποίημα του Dante Aligueri: che fece per vitade il gran rifiuto. Που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει :Εκείνος που έκανε στην ζωή του την μεγάλη άρνηση, είπε το μεγάλο ΟΧΙ. Με άλλα λόγια ενας άλλος Ηρακλής στο σταυροδρόμι της αρετής και της κακίας
Che Fece... Il Gran Rifiuto
Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα
που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο Όχι
να πούνε. Φανερώνεται αμέσως όποιος το 'χει
έτοιμο μέσα του το Ναι και λέγοντας το πέρα
πηγαίνει στη τιμή και στη πεποίθησή του.
Ο αρνηθείς δε μετανιώνει. Αν ρωτιούνταν πάλι
όχι θα ξανάλεγε. Κι όμως τον καταβάλλει
εκείνο τ' όχι -το σωστό- σε όλη τη ζωή του.
Είναι λοιπόν το μεγάλο ΟΧΙ, σε κάθε αδυναμία που ελλοχεύει μέσα μας, σε κάθε πειρασμό που μας προκαλεί. Το μεγάλο όχι που οι πρωτόπλαστοι δεν μπόρεσαν να πουν, το μεγάλο όχι που ο πονηρός Οδυσσέας κατάφερε να προεξοφλήσει, έστω με το δέσιμο του στο κατάρτι, έστω με τους ‘κουφούς’ κωπηλάτες. Ένα όχι, το σωστό όχι, που όμως συνεπάγεται την άρνηση της ηδονής. Το πένθος από αυτή την άρνηση. ‘….τον καταβάλλει εκείνο τ' όχι -το σωστό- σε όλη τη ζωή του…. ’
Πόσοι αντέχουν το πουν αυτό το Όχι; Πόσοι αξιοπρεπείς γονείς θα έλεγαν στο παιδί των μπράβο, που δεν πέρασε το μάθημα γιατί δεν θέλησε να αντιγράψει. Πόσοι αρνήθηκαν μια καλή θέση, επειδή δεν είχαν τα απαραίτητα προσόντα; Πόσο αντέχουν τις συνέπειες αυτού του σωστού όχι, που τους απομονώνει, τους κάνει ‘γραφικούς και αποτυχημένους’; Πρέπει να είναι λίγοι πολλοί λίγοι. Είναι οι πραγματικά αναμάρτητοι. Είναι οι πραγματικά ξεχωριστοί άνθρωποι άγιοι η ήρωες. Δεν έχει σημασία το πως θα ονομασθούν.
Οι άλλοι, οι πολλοί έχουν ‘ έτοιμο…..το Ναι’. Το Ναι στην παράδοση, το Ναι στο αμάρτημα. Είναι η σύγχρονή κοινωνική norma που σχεδόν το επιβάλει μέσα από ‘νόμους συμμόρφωσης’. Αλλά ακόμα και έτσι, όλα τα Ναι δεν είναι ίδια. Μπορούμε να έχουμε ελπίδα . Αν δεν φθαρεί η ΨΥΧΗ υπάρχει πάντα το περιθώριο για γνήσια μεταμέλεια και μετάνοια. Για αντίδραση.
Δεν είναι τυχαία η ‘φιλολαϊκή’ θέση της θρησκείας απέναντι στην αμαρτία. Δεν ζητά το απόλυτο, αφήνει πάντα τα περιθώρια της μετάνοιας.
‘Ο αρνηθείς δε μετανιώνει’, είναι το ΟΧΙ ΤΟ ΣΩΣΤΟ, ο Άγιος στόχος. Ο σωστός αγώνας….. και ωστόσο αν δεν μπορούμε να πούμε αυτό το ΟΧΙ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ, τουλάχιστον μη πούμε το μεγάλο ΝΑΙ. Είναι και αυτό ένα ΟΧΙ..
Κλεοπάτρα Περισσάκη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου