Πατρίδα η Κράτος

Μοιάζει να έχουμε ξεχάσει την λέξη, Πατρίδα και αντί για αυτή, λέμε την λέξη   Κράτος. Δεν  είναι ταυτόσημες έννοιες. Ασφαλώς  υπάρχει μερική χρηστική συνωνυμία. Η Πατρίδα είναι η ευρύτερη έννοια  η οποία ταυτοποιείται και  καθορίζεται, ονοματολογικά σαν Ελλάδα, γεωγραφικά σαν Χώρα, εθνικά σαν   Έθνος και πολιτειακά/ κρατικά σαν διακυβέρνηση. 

 Έχει σημασία το αν θα πούμε Πατρίδα,  η Κράτος. Γιατί αυτό που θα  πούμε, ανακλά το τι προσλαμβάνουμε και το πώς το συμβολοποιούμε . Ας μη ξεχνάμε πως η γλώσσα – προίκα μόνο του ανθρώπου-αποτελεί ένα ιδιαίτερα σύνθετο σύστημα  συμβόλων, τις λέξεις . Με αυτές εκφράζουμε τις σκέψεων  και τα συναισθημάτων μας. Αυτό που   αντιλαμβανόμαστε από τον έξω κόσμο η από την δική μας εσωτερικά πραγματικότητα, σαν σύνολο     αισθητηριακών εμπειριών,  μετατρέπεται και αρτιώνεται σε ψυχισμό. Ότι αντιλαμβανόμαστε  γίνεται σκέψη  συναίσθημα , του δίνουμε όνομα και το αναγνωρίζουμε με αυτό . Πατρίδα, Ελλάδα, Χώρα,  Έθνος, Πολιτεία ,Κράτος. Η κάθε επιλογή ανακλά  τις προσλαμβάνουσες και τον ψυχισμό μας, αλλά ασφαλώς και τις κοινωνιογλωσσικές και πραγματολογικές  τροποποιήσεις, στις καινούργιες διαφορετικές  συνθήκες επικοινωνίας. Το  κράτος είναι η  οργανωμένη πολιτική οντότητα της Πατρίδας. Έχει  τη δικαιοδοσία να φτιάχνει  κανόνες  διακυβέρνησης της κοινωνίας.  Για αυτό είναι αναγκαία η κυβέρνηση, οι νόμοι και  η αναγνωρισμένη κυριαρχία.Το κράτος δεν έχει συναίσθημα ,  στα αρχαία Ελληνικά σήμαινε δύναμη. Στην τραγωδία του Αισχύλου ‘ Προμηθέας Δεσμώτη’, το Κράτος και η Βία, υπηρετούν τον Δία και  βοηθούν τον Ήφαιστο να δέσει τον Προμηθέα στα βράχια του Καυκάσου . Το Κράτος εκτελεστικό όργανο του  αυταρχικού Δία είναι εκτελεστικό όργανο  ανίκανο να αισθανθεί. ‘ελεύθερος κανείς, μονάχα ο Δίας’……..

Για τον σημερινό Έλληνα το Κράτος μοιάζει να  είναι το κυβερνών κόμμα!!! Το  ΕΜΕΙΣ αν είμαστε οι συμπαθούντες θερμοί οπαδοί του, το ΕΚΕΙΝΟΙ, οι κακοί  οι  άλλοι, αν είμαστε οπαδοί της αντιπολίτευσης. Ποιος είναι λοιπόν ο Δίας, που το τυφλό και αναίσθητο κράτος τον υπηρετεί ; Ποιος άλλος από τον Έλληνα, που από Πατριώτης κατάντησε κομματάρχης; Η Πατρίδα δεν είναι κόμμα, δεν είναι ρουσφέτι, δεν είναι αδικία. Είναι αλήθεια το χουντικό σύνθημα Πατρίδα, Θρησκεία, Οικογένεια, λειτούργησε τραυματικά, και φόρτισε αρνητικά την λέξη. Όμως και πάλι θα έπρεπε να είχαμε διαφυλάξει την έννοια Πατρίδα, σαν  φωτογραφία των προγόνων μας, σαν  προέκταση της οικογένειας, σαν  μακρινή συγγένεια και  αδελφοσύνη

Στο γνωστό έργο του   Πλάτωνα, Η Πολιτεία ( Περί δικαίου)  αναφέρεται ότι η  ιδεώδης πολιτεία χαρακτηρίζεται από τέσσερις αρετές: σοφία, ανδρεία, σωφροσύνη και δικαιοσύνη.  Ο κάθε πολίτης ανάλογα με τον κοινωνικό του ρόλο, πρέπει να κάνει αυτό που χρειάζεται, χωρίς να ξεφεύγει από τα πλαίσια που έχουν οριστεί για τον ίδιο και χωρίς να εμποδίζει τη λειτουργία των άλλων.  Μόνο έτσι υπηρετούνται οι αρετές που αναφερθήκαν και κυρίως η  δικαιοσύνη.  Η ψυχή του Πολίτη λειτουργεί σε τρία επίπεδα ( επιθυμητικόν, θυμοειδές, λογιστικόν),  που  ανάγονται στις τρείς  τάξεις της Πολιτείας. (δημιουργούς, φύλακες-επίκουρους, φύλακες-άρχοντες) . Η αρμονία των διαφορετικών μερών της ψυχής  του Πολίτη, εξασφαλίζεται από την δικαιοσύνη αλλά επίσης  εξασφαλίζει  την δικαιοσύνη.
Οι ομοιότητες με τις μετέπειτα θεωρίες του Freud, την αρμονική λειτουργία του ψυχισμού μας είναι φανερές.
Το επιθυμητικόν, το οποίο εκφράζει τις βασικές ανάγκες του ατόμου, και αντιστοιχεί με την κοινωνική τάξη των  δημιουργών , παραπέμπει στο εκείνο, υποεγώ η , id του Freud.
Το θυμοειδές που επιχειρεί να τιθασεύσει το επιθυμητικόν  αντιστοιχεί με την κοινωνική τάξη  των φυλάκων –επίκουρων παραπέμπει στο  εγώ
Το λογιστικόν στο οποίο ως ανώτερο υπακούν τα δύο πρώτα. αντιστοιχεί με την κοινωνική τάξη  φυλάκων- αρχόντων και με το Φροϋδικό υπερεγώ.
Η ιδεώδης πολιτεία του Πλάτωνα, η τετράδα των αρετών και κυρίως η δικαιοσύνη που χαρακτηρίζουν τον καλό καγαθό άνθρωπο, μοιάζει να είναι αυτά που χάσαμε. Μαζί με αυτά, χάθηκε και ο ψυχολογικός  δεσμός μας με την Πατρίδα. Μόνο ξανακερδίζοντας το χαμένο ήθος, μόνο αλλάζοντας  το  κομματικό κράτος σε Κράτος δικαίου, μόνο τότε η λέξη Πατρίδα, θα γυρίσει στα χείλη μας. Μόνο τότε θα πάψουμε να λέμε Κράτος, αντί για Πατρίδα. Θα αισθανθούμε  ολοκληρωμένοι σε ένα ψυχισμό, που ο Πατριωτισμός είναι  δομικό υπαρξιακό στοιχειό, στην διεκδίκηση  της  ποιότητα ζωής και του  δικαιώματος  σε ΙΔΑΝΙΚΑ και  ΕΛΠΙΔΑ. Στην αναγνώριση της Ελληνικότητας, μας όπως την απεικονίζει ο Ελύτης στο ποίημα του. Όμορφη και παράξενη πατρίδα.

Κλεοπάτρα Περισσάκη

ΟΜΟΡΦΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΞΕΝΗ ΠΑΤΡΙΔΑ ( ΕΛΥΤΗΣ)
Όμορφη και παράξενη πατρίδα
ω σαν αυτή που μου 'λαχε δεν είδα
Ρίχνει να πιάσει ψάρια πιάνει φτερωτά
στήνει στην γη καράβι κήπο στα νερά
κλαίει φιλεί το χώμα ξενιτεύεται
μένει στους πέντε δρόμους αντρειεύεται

Όμορφη και παράξενη πατρίδα
ω σαν αυτή που μου 'λαχε δεν είδα
Κάνει να πάρει πέτρα την επαρατά
κάνει να τη σκαλίσει βγάνει θάματα
μπαίνει σ' ένα βαρκάκι πιάνει ωκεανούς
ξεσηκωμούς γυρεύει θέλει τύρρανους

Όμορφη και παράξενη πατρίδα
ω σαν αυτή που μου 'λαχε δεν είδα