Νοηματοδότηση ζωής

Στην αναζήτηση για το νόημα της ζωή μας

Οι άνθρωποι ως κοινωνικά όντα- και ανεξάρτητα του αν δεχόμαστε η όχι εγγενές νόημα στην ζωή-αναζητούμε νόημα. Νόημα στην ζωή, στις πράξεις, τις σκέψεις στα όνειρα μας. Είμαστε αποδέκτες και πομποί σημάτων( πληροφοριών-ερεθισμάτων) από τους άλλους και προς του άλλους. Μέτοχοι σε πολύμορφες συναλλακτικές- διαπροσωπικές σχέσεις. Η πληροφόρηση με άλλα λόγια η επικοινωνία (λεκτική και εξωλεκτική) είναι εκ των πραγμάτων το μέσο για την δια βίου αλληλοεπίδραση με το κοινωνικό περιβάλλον μας. Αλλά και με τον εαυτό μας, με το είναι μας.
Παρέχει όλα εκείνα τα κοινωνικά το ερεθίσματα, τα οποία επηρεάζουν τον ψυχισμό και την συμπεριφεριολογική απάντηση, τόσο προς τον άλλο (διαπροσωπική επίπεδο),όσο και κυρίως προς τον εαυτό μας (ενδοπροσωπικό επίπεδο). Άλλωστε και το νόημα δεν είναι παρά η σημασία, ο σκοπός που αποδίδουμε στα πράγματα με την λειτουργία το νου. Έτσι η συνισταμένη των διαδικασιών, πληροφορία-ερέθισμα-απάντηση, απάντηση στην απάντηση είναι αυτονόητο ότι επηρεάζει την ενέργεια του νου στην αντίληψη του νοήματος. Είναι τροποποίηση σε ενδοπροσωπικό επίπεδο και συντελεί στην διαμόρφωση της αναλογία του πόσο ‘είμαστε’ , του πόσο ‘γινόμαστε’.
Συνεπώς η νοηματοδότηση της ύπαρξης αλλά και ο αυτοπροσδιορισμό είναι δυναμικές καταστάσεις, εξαρτώμενες τόσο από το άτομα όσο και από το εκάστοτε κοινωνικό περιβάλλον. Και για αυτό η αναζήτηση των ορίων αλλά και του νοήματος ζωής –ακόμα και στον ασκητή - δεν μπορεί να είναι ανεξάρτητη από την δια βίου αλληλοεπίδραση με τους άλλους, από το άτομο σαν είναι .Η αναζήτηση μπορεί να αλλάζει διαχρονικά, να επιλέγει διαφορετικά μονοπάτια, αλλά ο στόχος παραμένει ο ίδιος. Η Ζωή.Ας μη ξεχνιέται, ο αυτοπροσδιορισμού είναι πράξη ευθύνης. Είναι απόφαση στην αναλογία του πόσο ‘είμαι’ , του πόσο ‘γίνομαι’ . Σε ποιο βαθμό εγρήγορσης και ετοιμότητας βρίσκεται ο άνθρωπος, ώστε να μπορεί να διακρίνει αυτό που χρειάζεται να κρατήσει, από αυτό που πρέπει να απορρίψει. Με άλλα λόγια, τι δεν πρέπει να ξεχάσει σε σκοτεινές αποθήκες της ψυχής και του μυαλού του.Αλλά επίσης και το επιλέγω, το ‘γίνομαι ‘ ιδανικό εγώ, είναι πράξη ευθύνης και γενναιότητας . Γιατί πάντα η επιλογή εμπερικλείει απώλεια. Την απώλεια αυτών που δεν μπορούμε, η δεν πρέπει να επιλέξουμε. Kαι που τόσο συχνά μας είναι δύσκολο να τα αποχωριστούμε, γιατί μας είναι ευχάριστα.
Το μαντείο των Δελφών είναι ένα παράδειγμα. Τα αίτημα για χρησμοδότηση με τα τελετουργικά κάθαρσης και εξαγνισμού , με τις προτροπές αυτογνωσίας ,ενδοσκόπησης , δικαιοσύνη και ήθους, έβαζαν σε λειτουργία μηχανισμούς εξιδανίκευσης, μετουσίωσης και αλτρουισμού. Μηχανισμούς δηλαδή που ορίζουν ένα ιδανικό Εγώ και δίνουν νόημα και ουσία στις πράξεις.Αλλά και ο παραβολικός λόγος του Χριστού είχε προτρεπτικό χαρακτήρα πολύ πιο έμμεσα φυσικά, αλλά πάντα προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης κανόνων ήθους την ανάπτυξη εγκράτειας, αγάπης, αυταπάρνησης και οικοδόμησης ιδανικού εγώ, ικανού για αναζήτηση νοήματος.
Οι υπερρεαλιστές ( σουρεαλιστές) ποιητές επίσης υιοθετούν τον αυτοματισμό – την αυτόματη γραφή- σαν μέσο έκφρασης του ασυνειδήτου ψυχικού δυναμικού. Με άλλα λόγια αξιοποιούν τις θεωρίες του Freud , προκειμένου να απελευθερώσουν την φαντασία τους. Επιτρέπουν αυτό που στην ψυχοδυναμική γλώσσα θα λέγαμε ελεύθερο συνειρμό. Την χρήση λέξεων, χωρίς απαραίτητα ορατή λογική σύνδεση μεταξύ των.
Με το ιδιαίτερο μάλιστα ενδιαφέρον τους σε αρχέγονες κουλτούρες και την ενσωμάτωση των μύθων και των συμβολικών συστημάτων τους παραπέμπουν στην συλλογικότητα. Το κοινό βάθος ψυχής. Εδώ το αίτημα η χειραφέτηση είναι ευρύτερο. Είναι χειραφέτηση του καθολικού ανθρώπου’. Αλλά και μια τέχνη του ζην προορισμένη για όλους τους ανθρώπους.
Το απόσπασμα από τους Αθανάτους του Α.Εμπειρίκου είναι ενδεικτικό:
…… αποτελεί κατά ποικίλα διαστήματα προσωρινήν όψιν
μιας αείποτε εξελισσομένης ενδελεχείας
μιας αείποτης πολλαπλασιαζομένης διαθρώσεως και επικοινωνίας,
ενός αείποτε τελουμένου μυστηρίου,
που άλλοι το ονομάζουν Κόσμον,
άλλοι Χάος ή Αρμονία
και άλλοι Θεού σοφίαν.
Ο Εμπειρίκος τοποθετεί την έμφαση στις λέξεις ‘προσωρινήν όψιν’ και ‘αείποτε’ . Η ονοματοδοσία μοιάζει δευτερεύουσα αφού αντιμετωπίζεται σαν επακόλουθο. Είναι λοιπόν η επίκληση στο συναίσθημα μέσω της ‘αλογης’ λεξικοσημασιολογικά παράθεσης συνειρμικών παραστάσεων. Η ‘ειρωνική διάθεση’ των υπερρεαλιστών, τόσο κοινή άλλωστε και στην ποίηση του Καβάφη. Είναι ένα είδος χιούμορ, με άλλα λόγια ένας σύνθετος εκλεπτυσμένος μηχανισμός άμυνας του σταθερά οριοθετημένου Εγώ . Και μέσα από το πρίσμα αυτό ‘το αείποτε τελουμένου μυστηρίου’ , μοιάζει να είναι η ‘αείποτε’ δια βίου αλληλοεπίδραση μας με τους άλλους, με τον εαυτό μας. Είναι οι συνειρμοί και τα όνειρα μας . Είναι η αναζήτηση του νοήματος της δικής μας ζωής. Η δική μας Ιθάκη. Γιατί είναι φανερό ότι ο ίδιος ο Καβάφη στο ποίημα του Ιθάκη, υπαινίσσεται την καθοριστική σημασία της προσωπικής επιλογής και δράσης στην νοηματοδότηση της ζωής (...Ιθάκη…..ετσι σοφός… ήδη θα το κατάλαβες….)
‘Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος,
Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι.
Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.
Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.
………………………………..
Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.
Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,
ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τι σημαίνουν.
Έτσι και με αρκετή ασφάλια, μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως τα περισσότερα εξαρτώνται από εμάς . Από τις αποφάσεις και επιλογές μας. Άλλωστε το νόημα, δεν θα είχε νόημα αν δεν ήταν και δική μας επιλογή .Αυτό που υποστήριξε ο Φ. Κάφκα για την ύπαρξη του Θεού: "Ακόμα κι αν ο Θεός δεν υπάρχει, η αξιοπρέπειά μας ως άνθρωποι ορίζει να συμπεριφερόμαστε σαν να υπήρχε", ισχύει απόλυτα και για το νόημα της ζωής.