Στην φετινή Αυγουστιάτική πανσέληνο, την δεύτερη στην πορεία μου με τον μεταστατικός καρκίνος άφησα τους συνειρμούς μου, να με ταξιδεύουν στο ‘ παντού’ της φαντασίας μου.
Από παιδί η Αυγουστιάτική πανσέληνος με μάγευε. Και αυτό δεν άλλαξε και ας την θαύμασα- όπως και την περσινή- από την βεράντα του σπιτιού μου, στο έρημο -λόγω διακοπών- προάστιο. Πήρα – και δεν ήταν λίγο- όλο αυτό το παράξενο φως που έδινε καινούργια ονειρικά σχήματα στον κήπο και έκανε τους άδειους δρόμους να μοιάζουν ασημένια ρυάκια. Καθώς οι πιο πολλοί άνθρωποι έλειπαν , η σιωπή ζωντάνευε παλιά παραμύθια για νεράιδες και αερικά.
Η ζωή με τον μεταστατικό καρκίνο δεν είναι εύκολη. Ωστόσο πάντα υπάρχει η επιλογή, του πόσο πολύ η λίγο, αποφασίζει κανείς να κερδίζει και να αξιοποιεί το κάθε μικρό η μεγάλο διάλειμμα , που η αρρώστια επιτρέπει.
Ήμουν πολύ αδύναμη από μια πρόσφατή επιπλοκή, αλλά δεν πονούσα πουθενά. Έτσι μπορούσα να αφεθώ στην μαγεία του φεγγαριού, στα όνειρα και τους συμβολισμούς της ποίησης. Σχεδόν όλοι οι γνωστοί ποιητές έχουν γράψει για την Σελήνη. Ήταν ‘ ευκαιρία’ να δω το ολόγιομο φεγγάρι ‘ παρέα’ με τους ποιητές μας, μέσα από τη δική των ματιά. Όλοι ξέρουμε πως το Φεγγάρι βρίσκεται πάντα στους μύθους, στις παραδόσεις και τις δοξασίες κάθε λαού. Σύμφωνα με την μυθολογία η Σελήνη ήταν η Εκάτη. Σύμβολο λατρείας αλλά και τρόμου. Ίσως κόρη του Δία και της Δήμητρας, η της Ήρας και του Περσέα.Τόσο κοντά στην Μαγεία. Τόσο κοντά στην ζωή και στον έρωτα , αλλά επίσης στον θάνατο και την τρέλα. Αυγουστιάτικη πανσέληνος , άνθρωποι που σεληνιάζονται, άνθρωποι που χάνουν τα λογικά και την λαλιά τους.
Δεν νομίζω πως ήταν άσχετο από την κατάσταση της υγείας μου, που διάλεξα ‘την τρελή του φεγγαριού’ του Ν.Γκάτσου. Οι στίχοι είναι μελοποιημένοι από τον Μάνο Χατζιδάκη. Η εκτέλεση από την Φλέρυ Νταντωνάκη είναι μοναδική.
Σαν ποίημα μου άρεσε πάντα. Ο Γκάτσος σεμνός και υπαινιχτικός, δουλεύει τα εθνικά μας αρχέτυπα και ‘ζωγραφίζει’ την Ελληνικότητα που δεν περιγράφεται με λόγια. Ωστόσο- στην φετινή πανσέληνο- καθώς ξανάκουσα τους στίχους αισθάνθηκα πως βίωνα κάτι εντελώς καινούργιο, εντελώς προσωπικό. Μια βαθύτερη ψυχολογική ανάγκη για μια άλλη οπτική. Μια επιτακτική ανάγκη, για επαναπροσδιορισμό της νοηματοδότησης της ζωής μου. Σημαδεμένης πια από τον αθεράπευτο καρκίνο. Από την επίγνωση πως δεν μπορώ να προγραμματίσω ‘για του χρόνου’ . Δεν λέγεται σαν παράπονο, αλλά σαν διαπίστωση. Ο στοιχειώδης αυτοσεβασμός επιβάλει την αποδοχή και την προσαρμογή. Δεν εννοώ τον συμβιβασμό .
Ας σημειωθεί ότι η Νταντωνάκη στην δεκαετίας του '70, έψαχνε το δικό της νόημα ζωής στις ανατολικές θρησκείες. Μοιάζει να απογοητεύτηκε. Όπως δήλωσε η ίδια δημόσια ‘χάθηκε στα μονοπάτια του μυαλού της’. Πέθανε το 1998 από καρκίνο . Αναπαύεται στο κοιμητήριο της Παιανίας, πλάι στο μνήμα του Μάνου Χατζιδάκι.
Αλλά ποια είναι τελικά ‘ η τρελή του Φεγγαριού’ ; Ποιο υπερφυσικό πλάσμα θα μπορούσε να βρίσκεται ‘Ψηλά στου Διγενή τ' αλώνια’,τις νύχτες του καλοκαιριού’ και να κρατά χρυσόβουλο από καιρούς Βυζαντινούς. Ποιο πλάσμα θα μπορούσε να έλκει τα τελώνια του κάτω κόσμου, αλλά και τα νυχτοπούλια ώστε να την λεν τρελή του Φεγγαριού.
Τι την καθορίζει ‘τρελή’; Η καλλίτερα πως εννοείται το ‘τρελή’ ειδικότερα όταν αυτό ορίζεται από τελώνια και νυχτοπούλια. Όταν υπονοείται ότι αυτό διαδραματίζεται καλοκαίρι ,προφανώς στην Αυγουστιάτικη πανσέληνο και μάλιστα στον τάφο του νεκρού παλληκαριού.
Λογικά το παλληκάρι πρέπει να είναι ο Διγενής. Και η τρελή του φεγγαριού η ΓΥΝΑΙΚΑ, στην υπερβατική διάσταση της. Η anima του Διγενή. Η ψυχή του, η αθάνατη ψυχή .
Ο Διγενή, είναι το σύμβολο της ελληνικής ψυχής, αθάνατης, ηρωικής και ανίκητης που πέρασε στο συλλογικό συναίσθημα από την αρχαιότητα, και το Βυζάντιο στο σήμερα. Ο Κωστής Παλαμάς αναφέρεται στον Διγενή ως "της λεβεντιάς ο άνεμος, της ομορφιάς η πούλια". Είναι ο ήρωας που ο θάνατος τον σκότωσε βιολογικά αλλά δεν τον ‘ άγγιξε’. Πέρασε στην αθανασία, όχι σαν αθάνατος αλλά σαν ατρόμητος, περήφανος και αξιοπρεπής μαχητής ενάντια στον Χάροντα. Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι από το γνωστό Δημοτικό τραγούδι.
‘ Κι επήγαν και παλέψανε στα μαρμαρένια αλώνια,
κι όθε χτυπάει ο Διγενής, το αίμα αυλάκι κάνει,
κι όθε χτυπάει ο Χάροντας, το αίμα τράφο κάνει’ .
Προφανώς ο Νίκος Γκάτσος, συμπυκνώνει με όλους αυτούς τους συμβολισμούς την ανθρώπινη ψυχή. Ούτε ανδρική ούτε γυναικεία ψυχή , μόνο ΨΥΧΗ. Απερίγραπτη, απέραντη, ακατανόητη, άπιαστη. Αυτή η ‘ ειδική τρέλα’, που γεννά η υπέρτατη αρετή, η γενναιότητα ,η υπερηφάνεια αλλά και ο μυστικισμό. Ο άνθρωπος ευτυχώς πάντα μπορεί, - κάτω από ειδικές συνθήκες- να βρεθεί σε ένα ‘εκεί’ . Σε ένα ‘ εκεί’ , που η αρχή της λογικής και της πραγματικότητες, χάνουν τα όρια τους. Σε ένα ‘ εκεί’ που η ψυχοδυναμική γλώσσα θα τον ονόμαζε προσυνειδητό, η έστω ονειρική κατάσταση, η ακόμα πιο απλά η δύναμη του Εγώ, στην διαχείριση υψηλής τάξης αξιών. Ο απλός άνθρωπος το λέει ο Λακωνικά. Το λέει ΨΥΧΗ. Γιατί η ψυχή- αυτή και μόνο αυτή- , μπορεί να κοιτά τα ‘ άγρια βάθη’. Τα βάθη εκείνα που δεν τα χωράει ανθρώπου νους….. Τα ερέβη των υπαρξιακών φόβων, τον τρόμο της ζωής που απειλείται, της ζωής που τελειώνει. Τον φόβο του θανάτου ……….
Ο Διγενής είναι το σύμβολο που δεν φοβάται, δεν παρακαλά, δεν καταδέχεται να προσπαθήσει να εξαπατήσει τον θάνατο. Μάχεται. ‘ κι όθε χτυπάει ο Χάροντας, το αίμα τράφο κάνει’. Ο Διγενής πεθαίνει βιολογικά , αλλά δεν λεηλατείται από τον φόβο του ‘μετά’. Δεν χάνει την ΨΥΧΗ του. Τελώνη η νυχτοπούλι η ψυχή στο ‘μετά’ μοιάζει να έχει ‘επιλογές’. Γοργόνα, γκιόνης, η κουκουβάγια , πουλί της σοφίας.
Τελικά το ‘μετά’ από οποία σκοπιά και αν το προσεγγίσει κανείς, είναι τα πιστεύω μας και αυτά είναι συνάρτηση των υπαρξιακών μας ιδεολογημάτων. Είναι το ‘χρυσόβουλο’ , με το οποίο προικίζεται ο χαρακτήρας μας. Είναι η ουσιαστική ζωή.
Ο καρκίνος δεν είναι επιλογή, αλλά ούτε και κατάρα. Σαν κάθε αρρώστια το ίδιο και εκείνος όσο επιθετικός και αν είναι, δεν μπορεί να ακυρώσει το χρυσόβουλο, ούτε να αλλάξει τους κανόνες ‘ στου Διγενή τ' αλώνια’.
Το μεγαλείο της ανθρώπινης ζωής στο κάθε δευτερόλεπτο της, δεν εξαρτάται μόνο από την διάρκεια - η διάρκεια ασφαλώς είναι προαπαιτούμενο- , η ουσία είναι πάντα η ΟΥΣΙΑ.
Στου Διγενή τα κάστρα (Η τρελή του φεγγαριού) Μάνος Χατζιδάκις Νίκος Γκάτσος Φλέρυ Νταντωνάκη
Ψηλά στου Διγενή τ' αλώνια
τις νύχτες του καλοκαιριού
του κάτω κόσμου τα τελώνια
με λεν τρελή του φεγγαριού.
Μα εγώ χρυσόβουλο κρατάω
από καιρούς βυζαντινούς
και τ' άγρια βάθη που κοιτάω
δεν τα χωράει ανθρώπου νους.
Ψηλά στου Διγενή τα κάστρα
στον τάφο του νεκρού παλικαριού
τα νυχτοπούλια κάτω απ' τ' άστρα
με λεν τρελή του φεγγαριού
Από παιδί η Αυγουστιάτική πανσέληνος με μάγευε. Και αυτό δεν άλλαξε και ας την θαύμασα- όπως και την περσινή- από την βεράντα του σπιτιού μου, στο έρημο -λόγω διακοπών- προάστιο. Πήρα – και δεν ήταν λίγο- όλο αυτό το παράξενο φως που έδινε καινούργια ονειρικά σχήματα στον κήπο και έκανε τους άδειους δρόμους να μοιάζουν ασημένια ρυάκια. Καθώς οι πιο πολλοί άνθρωποι έλειπαν , η σιωπή ζωντάνευε παλιά παραμύθια για νεράιδες και αερικά.
Η ζωή με τον μεταστατικό καρκίνο δεν είναι εύκολη. Ωστόσο πάντα υπάρχει η επιλογή, του πόσο πολύ η λίγο, αποφασίζει κανείς να κερδίζει και να αξιοποιεί το κάθε μικρό η μεγάλο διάλειμμα , που η αρρώστια επιτρέπει.
Ήμουν πολύ αδύναμη από μια πρόσφατή επιπλοκή, αλλά δεν πονούσα πουθενά. Έτσι μπορούσα να αφεθώ στην μαγεία του φεγγαριού, στα όνειρα και τους συμβολισμούς της ποίησης. Σχεδόν όλοι οι γνωστοί ποιητές έχουν γράψει για την Σελήνη. Ήταν ‘ ευκαιρία’ να δω το ολόγιομο φεγγάρι ‘ παρέα’ με τους ποιητές μας, μέσα από τη δική των ματιά. Όλοι ξέρουμε πως το Φεγγάρι βρίσκεται πάντα στους μύθους, στις παραδόσεις και τις δοξασίες κάθε λαού. Σύμφωνα με την μυθολογία η Σελήνη ήταν η Εκάτη. Σύμβολο λατρείας αλλά και τρόμου. Ίσως κόρη του Δία και της Δήμητρας, η της Ήρας και του Περσέα.Τόσο κοντά στην Μαγεία. Τόσο κοντά στην ζωή και στον έρωτα , αλλά επίσης στον θάνατο και την τρέλα. Αυγουστιάτικη πανσέληνος , άνθρωποι που σεληνιάζονται, άνθρωποι που χάνουν τα λογικά και την λαλιά τους.
Δεν νομίζω πως ήταν άσχετο από την κατάσταση της υγείας μου, που διάλεξα ‘την τρελή του φεγγαριού’ του Ν.Γκάτσου. Οι στίχοι είναι μελοποιημένοι από τον Μάνο Χατζιδάκη. Η εκτέλεση από την Φλέρυ Νταντωνάκη είναι μοναδική.
Σαν ποίημα μου άρεσε πάντα. Ο Γκάτσος σεμνός και υπαινιχτικός, δουλεύει τα εθνικά μας αρχέτυπα και ‘ζωγραφίζει’ την Ελληνικότητα που δεν περιγράφεται με λόγια. Ωστόσο- στην φετινή πανσέληνο- καθώς ξανάκουσα τους στίχους αισθάνθηκα πως βίωνα κάτι εντελώς καινούργιο, εντελώς προσωπικό. Μια βαθύτερη ψυχολογική ανάγκη για μια άλλη οπτική. Μια επιτακτική ανάγκη, για επαναπροσδιορισμό της νοηματοδότησης της ζωής μου. Σημαδεμένης πια από τον αθεράπευτο καρκίνο. Από την επίγνωση πως δεν μπορώ να προγραμματίσω ‘για του χρόνου’ . Δεν λέγεται σαν παράπονο, αλλά σαν διαπίστωση. Ο στοιχειώδης αυτοσεβασμός επιβάλει την αποδοχή και την προσαρμογή. Δεν εννοώ τον συμβιβασμό .
Ας σημειωθεί ότι η Νταντωνάκη στην δεκαετίας του '70, έψαχνε το δικό της νόημα ζωής στις ανατολικές θρησκείες. Μοιάζει να απογοητεύτηκε. Όπως δήλωσε η ίδια δημόσια ‘χάθηκε στα μονοπάτια του μυαλού της’. Πέθανε το 1998 από καρκίνο . Αναπαύεται στο κοιμητήριο της Παιανίας, πλάι στο μνήμα του Μάνου Χατζιδάκι.
Αλλά ποια είναι τελικά ‘ η τρελή του Φεγγαριού’ ; Ποιο υπερφυσικό πλάσμα θα μπορούσε να βρίσκεται ‘Ψηλά στου Διγενή τ' αλώνια’,τις νύχτες του καλοκαιριού’ και να κρατά χρυσόβουλο από καιρούς Βυζαντινούς. Ποιο πλάσμα θα μπορούσε να έλκει τα τελώνια του κάτω κόσμου, αλλά και τα νυχτοπούλια ώστε να την λεν τρελή του Φεγγαριού.
Τι την καθορίζει ‘τρελή’; Η καλλίτερα πως εννοείται το ‘τρελή’ ειδικότερα όταν αυτό ορίζεται από τελώνια και νυχτοπούλια. Όταν υπονοείται ότι αυτό διαδραματίζεται καλοκαίρι ,προφανώς στην Αυγουστιάτικη πανσέληνο και μάλιστα στον τάφο του νεκρού παλληκαριού.
Λογικά το παλληκάρι πρέπει να είναι ο Διγενής. Και η τρελή του φεγγαριού η ΓΥΝΑΙΚΑ, στην υπερβατική διάσταση της. Η anima του Διγενή. Η ψυχή του, η αθάνατη ψυχή .
Ο Διγενή, είναι το σύμβολο της ελληνικής ψυχής, αθάνατης, ηρωικής και ανίκητης που πέρασε στο συλλογικό συναίσθημα από την αρχαιότητα, και το Βυζάντιο στο σήμερα. Ο Κωστής Παλαμάς αναφέρεται στον Διγενή ως "της λεβεντιάς ο άνεμος, της ομορφιάς η πούλια". Είναι ο ήρωας που ο θάνατος τον σκότωσε βιολογικά αλλά δεν τον ‘ άγγιξε’. Πέρασε στην αθανασία, όχι σαν αθάνατος αλλά σαν ατρόμητος, περήφανος και αξιοπρεπής μαχητής ενάντια στον Χάροντα. Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι από το γνωστό Δημοτικό τραγούδι.
‘ Κι επήγαν και παλέψανε στα μαρμαρένια αλώνια,
κι όθε χτυπάει ο Διγενής, το αίμα αυλάκι κάνει,
κι όθε χτυπάει ο Χάροντας, το αίμα τράφο κάνει’ .
Προφανώς ο Νίκος Γκάτσος, συμπυκνώνει με όλους αυτούς τους συμβολισμούς την ανθρώπινη ψυχή. Ούτε ανδρική ούτε γυναικεία ψυχή , μόνο ΨΥΧΗ. Απερίγραπτη, απέραντη, ακατανόητη, άπιαστη. Αυτή η ‘ ειδική τρέλα’, που γεννά η υπέρτατη αρετή, η γενναιότητα ,η υπερηφάνεια αλλά και ο μυστικισμό. Ο άνθρωπος ευτυχώς πάντα μπορεί, - κάτω από ειδικές συνθήκες- να βρεθεί σε ένα ‘εκεί’ . Σε ένα ‘ εκεί’ , που η αρχή της λογικής και της πραγματικότητες, χάνουν τα όρια τους. Σε ένα ‘ εκεί’ που η ψυχοδυναμική γλώσσα θα τον ονόμαζε προσυνειδητό, η έστω ονειρική κατάσταση, η ακόμα πιο απλά η δύναμη του Εγώ, στην διαχείριση υψηλής τάξης αξιών. Ο απλός άνθρωπος το λέει ο Λακωνικά. Το λέει ΨΥΧΗ. Γιατί η ψυχή- αυτή και μόνο αυτή- , μπορεί να κοιτά τα ‘ άγρια βάθη’. Τα βάθη εκείνα που δεν τα χωράει ανθρώπου νους….. Τα ερέβη των υπαρξιακών φόβων, τον τρόμο της ζωής που απειλείται, της ζωής που τελειώνει. Τον φόβο του θανάτου ……….
Ο Διγενής είναι το σύμβολο που δεν φοβάται, δεν παρακαλά, δεν καταδέχεται να προσπαθήσει να εξαπατήσει τον θάνατο. Μάχεται. ‘ κι όθε χτυπάει ο Χάροντας, το αίμα τράφο κάνει’. Ο Διγενής πεθαίνει βιολογικά , αλλά δεν λεηλατείται από τον φόβο του ‘μετά’. Δεν χάνει την ΨΥΧΗ του. Τελώνη η νυχτοπούλι η ψυχή στο ‘μετά’ μοιάζει να έχει ‘επιλογές’. Γοργόνα, γκιόνης, η κουκουβάγια , πουλί της σοφίας.
Τελικά το ‘μετά’ από οποία σκοπιά και αν το προσεγγίσει κανείς, είναι τα πιστεύω μας και αυτά είναι συνάρτηση των υπαρξιακών μας ιδεολογημάτων. Είναι το ‘χρυσόβουλο’ , με το οποίο προικίζεται ο χαρακτήρας μας. Είναι η ουσιαστική ζωή.
Ο καρκίνος δεν είναι επιλογή, αλλά ούτε και κατάρα. Σαν κάθε αρρώστια το ίδιο και εκείνος όσο επιθετικός και αν είναι, δεν μπορεί να ακυρώσει το χρυσόβουλο, ούτε να αλλάξει τους κανόνες ‘ στου Διγενή τ' αλώνια’.
Το μεγαλείο της ανθρώπινης ζωής στο κάθε δευτερόλεπτο της, δεν εξαρτάται μόνο από την διάρκεια - η διάρκεια ασφαλώς είναι προαπαιτούμενο- , η ουσία είναι πάντα η ΟΥΣΙΑ.
Κλεοπάτρα Περισσάκη
Στου Διγενή τα κάστρα (Η τρελή του φεγγαριού) Μάνος Χατζιδάκις Νίκος Γκάτσος Φλέρυ Νταντωνάκη
Ψηλά στου Διγενή τ' αλώνια
τις νύχτες του καλοκαιριού
του κάτω κόσμου τα τελώνια
με λεν τρελή του φεγγαριού.
Μα εγώ χρυσόβουλο κρατάω
από καιρούς βυζαντινούς
και τ' άγρια βάθη που κοιτάω
δεν τα χωράει ανθρώπου νους.
Ψηλά στου Διγενή τα κάστρα
στον τάφο του νεκρού παλικαριού
τα νυχτοπούλια κάτω απ' τ' άστρα
με λεν τρελή του φεγγαριού
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου