Στοιχεία αποφευκτικής προσωπικότητας, υπάρχουν σε πολλούς ανθρώπους. Αν τα στοιχεία αυτά είναι αρκετά, τότε η προσωπικότητας χαρακτηρίζεται αποφευκτική. Αν είναι περισσότερα, τόσο πολλά ώστε να διαταράσσεται η λειτουργικότητα του ατόμου, τότε ασφαλώς υπάρχει ψυχιατρικό πρόβλημα, που αναγνωρίζεται σαν Αποφευκτική διαταραχή της Προσωπικότητας. Μια διάγνωση που πρέπει να υπακούει σε συγκεκριμένα διαγνωστικά κριτήρια σύμφωνα με το διαγνωστικού συστήματος DSM-IV.
Για τα αποφευκτικά στοιχεία καθώς και την προσωπικότητα- χωρίς διαταραχή –οι περισσότεροι γνωρίζουμε πολλά και ας μη το συνειδητοποιούμαι. Συνιστούν συμπεριφορές οικίες, που δηλώνονται από το ρήμα αποφεύγω. (απομακρύνομαι από κάποιον η κάτι, δεν πλησιάζω ,αρνιέμαι, αναβάλω, διαφεύγω , ξεφεύγω) και το συνώνυμο του, το φεύγω ( απομακρύνομαι γρήγορα , δραπετεύω, αναχωρώ, αποχωρώ). Από τι όμως αποχωρεί ο άνθρωπος με την προσωπικότητα αυτή; Η απάντηση είναι από κάθε τι που τον φοβίζει. Και οι φόβοι του είναι πολλοί, συναρτημένοι πάντα με φτωχή αυτοεκτίμηση. Φόβοι κοινότυποι και ωστόσο ιδιαίτεροι και μοναδικοί, όπως ιδιαίτερος και μοναδικός είναι ο κάθε άνθρωπος.
Ο Freud στο δυναμικό μοντέλο υποστηρίζει πως η ψυχική σύγκρουση τόσο σε ένταση, όσο και χαρακτήρα, είναι καθοριστική για την ανάπτυξη και διαμόρφωση της προσωπικότητας. Η αρμονική σχέση του εκείνου (προεγώ id), του εγώ και του υπερεγώ χαρακτηρίζει τη λειτουργία του καλά προσαρμοσμένου ανθρώπου, με την σωστά οργανωμένη δυνατή προσωπικότητα. Αντίθετα, η σύγκρουση διαιωνίζει ασταθή ισορροπία των τριών αυτών τμημάτων, και των αρχών μεταξύ των με αποτέλεσμα τον ανώριμο και αδύνατο χαρακτήρα, η και τα συμπτώματα νευρωτικού, η ψυχωτικού ή χαρακτήρα.
Ο Eric Berne ιδρυτής της σχολής της συναλλακτικής ανάλυσης, αναπαριστά την δυναμική υπόθεση των τριών μερών του ατόμου, σαν συναλλακτική σχέση ενός παιδιού, ενός γονέα και ενός ενήλικα. Το παιδί αντιστοιχεί με το εκείνο και εκπροσωπεί τον πρωτόγονο εαυτό μας. Ο γονέας αντιστοιχεί με το υπερεγώ και είναι το υλικό ενδοβολής των ηθικών αξιών απαγορεύσεων και πρέπει. Ο ενήλικας αντιστοιχεί με το εγώ. Είναι ο διαχειριστής της πραγματικότητας, ο διαμεσολαβητής ειρηνοποιός, στην μάχη του γονέα με το παιδί, στα μη και πρέπει του πρώτου, στα θέλω του δεύτερου.
Ο αποφευκτικός είναι ο γονέας, που φοβάται, επιθυμεί, ονειρεύεται, απαιτεί και όλα αυτά εξ αποστάσεως, γιατί δεν τολμά να δοκιμασθεί στην καθημερινότητα και να διαχειρισθεί την πραγματικότητα. Είναι και ο ίδιος παιδί που αναζητά τον πανίσχυρο γονέα, που θα τον υιοθετήσει χωρίς όρους με πλήρη λατρεία και θα αντιμετωπίσει για χάρη ΤΟΥ και σαν προέκταση του, την σύγκρουση ανάμεσα στα τα πρέπει του Υπερεγώ και τα θέλω του id.
Είναι o άνθρωπος που διακατέχεται από αίσθημα ανεπάρκειας και υπερευαισθησία στην κριτική των άλλων. Αποφεύγει καταστάσεις που απαιτούν σημαντική διαπροσωπική εμπλοκή , από φόβο ότι δεν θα τα καταφέρει και έτσι θα γευθεί κριτική και απόρριψη. Μόνον όταν νιώσει ότι το άλλο άτομο τον αποδέχεται πλήρως χωρίς όρους και κριτική και τον υποστηρίζει, μόνο τότε μπορεί να συνδεθεί. Και πάλι όμως η σχέση του είναι ιδιαίτερα εύθραυστη γιατί η παραμικρή συμπεριφορά ματαίωσης εκλαμβάνεται σαν προδοσία. Χρειάζεται τον άλλο - συνήθως πρόσωπο προστασίας, παρεκτικό και επιτρεπτικό γονέα- που θα του εξασφαλίσει όλα όσα δεν τολμά να προσεγγίσει μόνος του.
Θυμίζει την σχιζοειδή προσωπικότητα που σφραγίδα της είναι η απόσυρση, -ένας άλλος τρόπος αποφυγής- ωστόσο υπάρχει διαφορά. Ο αποφευκτικός λαχταρά την κοινωνική συναλλαγή αλλά την αποφεύγει, επειδή φοβάται πως δεν μπορεί να την κερδίσει. Δεν αποφεύγει λοιπόν την ίδια την συναισθηματική εμπλοκή αλλά τον φόβο της απόρριψης .Η σχιζοειδής προσωπικότητα έχει μικρή αντοχή στην συναισθηματική έκφραση και προτιμά την μοναχικότητα.
Ωστόσο και οι δύο προσωπικότητες δεν παραμορφώνουν την πραγματικότητας δραπετεύουν όμως από αυτήν.
Επίσης υπάρχουν ομοιότητες και με την εξαρτητική προσωπικότητα που διακατέχεται από τον φόβο εγκατάλειψης, από τον φόβο πως δεν αγαπηθεί. Διαφέρουν όμως ως προς την ένταση του ψυχολογικού αιτήματος. Ανάμεσα στον φόβο απόρριψης και την ανάγκη απόλυτης αγάπης. Είναι και η ναρκισσιστική προσωπικότητα που υπερτιμά εαυτό, και απαιτεί τον υποταγή και λατρεία από τον άλλο αλλά διακρίνεται από έπαρση και όχι από ντροπαλότητα και συστολή.
Ο αποφευκτικός δεν αισθάνεται σημαντικός και αξιαγάπητος. Το αντίθετο. Η επιθυμία για την συμπάθεια την αποδοχή και ίσως αφοσίωση του άλλου είναι μεγάλη , αλλά πιστεύει πως δεν τα δικαιούται. Άλλωστε ο φόβος απόρριψης είναι τόσο επώδυνο,ς που τελικά αποφεύγει αυτό που επιθυμεί.
Η πιο συνηθισμένη εικόνα του αποφευκτικού, είναι αυτή του ‘ντροπαλού ανθρώπου ’, οι εκδηλώσεις ‘τρακ’. Αλλά όχι σπάνια ο αποφευκτικός ιδιαίτερα όταν είναι προικισμένος με φυσικά και πνευματικά χαρίσματα, να θεωρείται σνομπ η ιδιόρρυθμος.
Οι κοινωνικές συναναστροφές είναι ένα μεγάλο βάσανο για αυτόν και συχνά προκειμένου να τις αποφύγει προτάσσει ένα σωρό έξυπνες η χαζές δικαιολογίες, όπως βαριέμαι, είμαι κουρασμένος, δεν ενδιαφέρομαι , δεν θα περάσω καλά , εχω άλλα να κάνω. Αν δεν μπορέσει να αποφύγει την συνάντηση προσπαθεί να περάσει απαρατήρητος. Βρίσκει την γωνιά του, χωρίς ματιές χαμόγελα η λόγια που μπορεί να τον εκθέσουν. Ακούει υπομονετικά, όσο το δυνατό πιο ανέκφραστα για να μην φανεί τί νιώθει η τι σκέφτεται. Στο οικείο περιβάλλον του όμως συμπεριφέρεται αλλιώς.
Συχνά βέβαια ο αποφευκτικός γίνεται καλός φίλος, γιατί παρέχει ψυχολογική ασφάλεια στους άλλους. Δεν κριτικάρει, ακούει , φαίνεται να νοιάζεται αφού παρατηρεί με προσοχή την ψυχολογική του κατάσταση άλλου και ας είναι εξ αιτίας της ανησυχίας του να μην εκτεθεί, η να μην προσβάλλει τον άλλο, η να μην τιμωρηθεί ο ίδιος.
Η αποφευκτική προσωπικότητα παλιότερα ήταν αρεστή σαν γυναικεία προσωπικότητα , ίσως γιατί συνδέεται με την ντροπαλότητα και την σεμνότητα. ( o tempora o more)……… στην πραγματικότητα είναι αυτοματαιωτική και αυτοπεριοριστική προσωπικότητα.
Δεν διεκδικεί δεν στοχεύει ψηλά δεν προσεγγίζει αυτά που επιθυμεί περισσότερο. Προτιμά την ασφάλεια του περιθωρίου, την μοναξιά, πληγωμένη και καχύποπτη για κριτική και γελοιοποίηση. Κουβαλά ‘ Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες’ στην καρδιά της.
Τελικά ο αποφευκτικός άνθρωπος γίνεται θεατής μια ζωής που δεν τολμά να διεκδικήσει. Και αυτό πραγματικά είναι η δυστυχία του. ΚΡΙΜΜΑ.
Κλεοπάτρα Περισσάκη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου