Η λέξη Ψυχολογία, όπως είναι γνωστό προέρχεται από την αρχαία ελληνική γλωσσά( Ψυχή + λόγος). Είναι η κοινωνική επιστήμη που μελετά την συμπεριφορά του νου και της σκέψης. Δεν ασχολείται με την ψυχολογία του βάθους( το υποσυνείδητο). H προσέγγιση της δεν είναι αναλυτική/θεωρητική, άλλα φαινομενολογική και ‘μετρίσιμη’.
Ακόμα και η ατομική ψυχολογία(Α.Adler ) περιορίζεται στην διερεύνηση των εξωτερικών ερεθισμάτων που δέχεται το άτομο, στην πρώιμη παιδική ηλικία. Τον τρόπο ανταπόκρισης του -σαν ενήλικας πια- σε αυτά. Τις πεποιθήσεις που έχει ενστερνιστεί προφανώς μαθησιακά. Αυτό άλλωστε υποστηρίζει η Κοινωνιογνωστική θεωρία μάθησης (Bandura) . Ότι δηλαδή αυτό που γινόμαστε συντελείται με την παρατήρηση και την μίμηση την προτύπων συμπεριφοράς
Το ίδιο περίπου ισχύει και για άλλες σχολές ψυχολογίας ειδικότερα τον κοινωνικό Δομισμό. Μελετούν ότι είναι συνειδητό και εξωτερικεύεται άμεσα η έμμεσα. Ότι είναι φαινομενολογικά προσιτό.
Από την άλλη πλευρά κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι, ο νους, η ψυχή και σαν επακόλουθο η συμπεριφορά, είναι δυνατόν να μένει ανεπηρέαστη από πανάρχαια αρχέτυπα και άγραφους νόμους βαθειά ριζωμένους στα άδυτα του υποσυνείδητου χώρου του ψυχικού οργάνου. Ακόμα και γλωσσολογικά, ιδίως από την σκοπιά της πραγματολογίας –κυρίως ως προς το συγκείμενο(co-text) και το περικείμενο(contex)- η πολλαπλή ονοματολογία για την συμπεριφορά του νου και της ψυχής(είναι, ύπαρξη, ψυχή, εαυτός, χαρακτήρας , προσωπικότητα) δηλώνει και τον διαφορετικό χώρο και χρόνο διερεύνησης, αλλά και την αμηχανία απέναντι στο μυστήριο του ίδιου του νου και της ψυχής μας. Η Φιλοσοφία και η Θρησκεία προτιμά τους τρεις πρώτους όρους, ενώ η Ψυχολογία και η Ψυχιατρική τους τελευταίους.
Δεν θα ήταν επομένως δίκαιο, η ρεαλιστικό να φαντασθούμε την πορεία της γυναίκας μέσα στον χρόνο, χωρίς να ανατρέξουμε στο τι μαθαίνει η ίδια από το εκάστοτε περιβάλλον της, πως αυτό μέσα από πληροφορίες και γνώσεις διαμορφώνει κανόνες, κώδικες και συγκεκριμένες στάσεις ζωής. Η ψυχολογική εξέλιξη της γυναίκας είναι πορεία στο πλευρό του άνδρα, σε πατριαρχική κοινωνία. Η επιθυμία της πατριαρχικής αυτής κοινωνίας είναι αυτονόητο ότι καθορίζει τον τύπο της γυναίκας που της ταιριάζει και ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και ανάγκες της . Η γυναίκα ανακλά την επιθυμία του άνδρα. Η επιθυμία του την τροποποιεί. Όμως και εκείνη τον γεννά και τον γαλουχεί. Τον τροποποιεί με την σειρά της. Και ωστόσο δεν σπα τον κρίκο στην αλυσίδα της επανάλειψης. Φαίνεται σαν να μην επιθυμεί την αυτονομία. Διαιωνίζει σχεσιακή ταυτότητα : Με τον άνδρα, για τον άνδρα, η του άνδρα, σαν κόρη /γυναίκα/ μάνα/ αδελφή. Με εξαίρεση την Σαπφώ και της Αμαζόνες.
Να είναι άραγε η έννοια της μητρότητας, που μόνο αυτή μπορεί να δίνει το ψυχολογικό μεγαλείο, της αυταπάρνησης και της αυτοπροσφοράς. Η Σαπφώ- ανεξάρτητα σεξουαλικού προσανατολισμού - αν και ‘διαφορετική, αίνιγμα η ανώμαλη’ φωτογράφησε ωστόσο τη γυναίκα με διαφορετικό τρόπο. Ανατρεπτική , αντιεξουσιαστική, πρόβαλε τη δύναμη γυναίκας να αντιμετωπίζει με προσωπικό τρόπο ( ποίησης) το πρόβλημα. Το μετουσίωσε σε προσφορά. Υποκατάστατο της Μητρότητας. Ίσως για αυτό διασώθηκε στην Αρχαϊκή ποίηση, προφανώς από την ανδρική αποδοχή. Δεν υπήρχε γραπτός λόγος και η πληροφορία απλωνόταν κοινωνικά από τους άνδρες.
Οι μυθικές Αμαζόνες κόρες του Άρη και της νύμφης Αρμονίας -ή κατά άλλη εκδοχή τη θεάς Αθηνάς-ηταν γυναίκες κυνηγοί και πολεμίστριες. Το όνομά τους θεωρείται ότι προέρχεται από το στερητικό άλφα και τη λέξη μαζός (στήθος), επειδή ακρωτηρίαζαν το δεξί στήθος για να διευκολύνουν το χειρισμό του τόξου. Γεννούσαν παιδία , αλλά εδώ η μητρότητα θύμιζε περισσότερο παραγωγή όπλων πάρα παιδιών( Επιτρεπόταν να επιζήσουν μόνο τα κορίτσια). Όμως ήταν ημίθεες, ίσως και θεές ,διαφορετική ψυχολογία……..άλλη προσέγγιση.
Οι πρωτόπλαστοι,- η πιο αρχαϊκή μορφή σχέσης-,αποτελούν το πιο σύνθετο και σχεδόν πανανθρώπινο πλέγμα συμβόλων. Ανακλούν και προσδιορίζουν την σχέση των δύο φύλων, την ψυχολογία τους, την ταυτότητα και τους ρόλους άνδρα/ γυναίκας: Όταν ο Θεός έπλασε τον Αδάμ από την σκόνη της γης,‘είπε’ , δεν είναι καλό ο άνδρας να είναι μόνος του. Πήρε μια πλευρά του και έκανε την γυναίκα. Το όνομα Αδάμ σημαίνει χωματένιος ,γήινος, ενώ το Εύα Ψυχή ,Ζωή.’( Βίβλος, κεφ. 2.7 εδαφ 18,21, Secrets of the Bible, by Terry Varnas). Η αλληγορία της δημιουργία της γυναίκας από την πλευρό του άνδρα προφανώς δηλώνει ότι η γυναίκα πρέπει να στέκεται στο πλευρό του άνδρα και για το καλό του. Εκείνος είναι γήινος, εκείνη ψυχική δύναμη. Εγκυμονεί και γεννά ζωή.
Ο Freud αρκετά αμφιθυμικός , κατηγορήθηκε για μισογυνισμό εξ αιτίας της υπόθεση: τον Φθόνο του Πέους. Θεωρεί τις γυναίκες ευνουχισμένους άντρες, πάντα ζηλόφθονες και υπονομευτικές για το πέος , το σύμβολο της αντρικής υπεροχής. Το 1949 η Σιμόν Ντε Μποβουάρ κατήγγειλε το φροϋδικό έργο για βιολογισμό , για την μεγάλη σημασία που απόδωσε στην ανατομική διαφορά των φύλων, την ύπαρξη ενός ασυνείδητου που δεν μπορεί να εγγράφεται στην ιστορία.Μισογύνης επίσης θεωρείται και ο Lacan, υποστηρίζοντας όπως και Freud ότι οι γυναίκες βρίσκονται πιο κοντά στο ασυνείδητο από τους άντρες, επειδή δεν έχουν εισαχθεί ολοκληρωτικά στη συμβολική τάξη. Ο Lacan διατύπωσε και την ‘μομφή’ ότι το γυναικείο υποκείμενο ούτε απορροφάται από μια πλήρη αποξένωση απ' την πραγματικότητα, το οργανικό όλον, ούτε απολαμβάνει μια πλήρη σχέση με το συμβολικό όπως συμβαίνει με το αρσενικό υποκείμενο(Rudolf E.Kuenzli)
Ο Ν.Καζαντζάκης, αλληγορικός γράφει: ‘Αν είσαι γυναίκα, αγάπα. Διάλεξε, ανάμεσα άπ' όλους τους άντρες, με σκληρότητα, τον πατέρα των παιδιών σου. Δε διαλέγεις εσύ. Διαλέγει ο άναρχος, ακατάλυτος, ανήλεος μέσα σου αρσενικός Θεός. Τέλεψε όλο σου το χρέος, το γιομάτο πίκρα, έρωτα κι αντρεία. Δώσε όλο σου το κορμί, το γιομάτο αίμα και γάλα. Να λες: Ετούτος, που κρατώ στον κόρφο μου και τον βυζαίνω, θα σώσει το Θεό. Ας του δώσω το αίμα μου όλο και το γάλα.’(Σχέση ανθρώπου και φύσης, ΑΣΚΗΤΙΚΗ,)
Η ποίηση επίσης δίνει πολλές πληροφορίες για τον τύπο γυναίκας που ταίριαζε στην αντίστοιχη περίοδο.
Για την Αρχαϊκή ποίηση, αναφέρθηκε ήδη η Σαπφώ. Οι επικοί ποιητές είναι επιφυλακτικοί απέναντι στις γυναίκες, στις οποίες αποδίδουν την ικανότητα προσποίησης , σαγήνης και εξαπάτησης. Όταν όμως η γυναίκα είναι σύζυγος η κόρη ηρώων είναι σημαντική. Προφανώς για τότε εξυπηρετεί Δυναστικές σκοπιμότητες. Το ίδιο ισχύει και για την γυναίκα που παρέχει πρόσβαση σε θεία καταγωγή η αριστοκρατική οικογένεια. ( μητρογραμμική διαδοχή). Ο Όμηρος παρουσιάζει την Ελένη ‘εξαγνισμένη’ και με τη λάμψη του ηρωικού έπους προνόμιο της θεϊκής καταγωγής της. Για τον Ησίοδο, η γυναίκα είναι αγγελιαφόρος της θεϊκής βούλησης και ταυτόχρονα η αιτία των παθών του ανθρώπινου γένους. Στολισμένη με θεϊκή ομορφιά και αδιάντροπη ψυχή, κατέχει την τέχνη της γοητείας και της εξαπάτησης. Η λυρική ποίηση περιφραστικά υποκειμενική, παρουσιάζει την ατομική άποψη του ποιητή για το κοινωνικό γίγνεσθαι. Επομένως το φάσμα των χαρακτήρων είναι ευρύτερο. Η γυναίκα προσλαμβάνεται άλλοτε σαν ερωτικό αντικείμενο και άλλοτε σαν αντικείμενο ειρωνείας και υποτίμησης .Λ.χ ο Μίμνερμος υμνεί τις απολαύσεις του έρωτα και της νεότητας. Η εικόνα της γυναίκας είναι εκείνη που προκαλεί τον πόθο και την ερωτική ικανοποίηση. Ο Σημωνίδης, σατιρίζει με δηκτικό τρόπο τη γυναίκα. Της αποδίδει χαρακτηριστικά ζώων κατατάσσοντας την σε στερεότυπα. Ο Ανακρέων, εξυμνεί την ομορφιά της νεαρής γυναίκας, ατίθαση και απρόσιτη, που προκαλεί του ανδρικό πόθο και γίνεται αντικείμενο αρπαγής απαγωγής. Οι σουρεαλιστές (Υπερρεαλιστες) ποιητές είχαν επίσης τις δικές τους προβολές και ανδρικές ψευδαισθήσεις για τη γυναίκα. Το δικό τους ονείρων για τη θηλυκότητα. Επειδή όμως κάτι τέτοιο δεν επιτρέπει στη γυναίκα να είναι εκείνη, αλλά πρέπει να είναι η πραγμάτωση του ονείρου εκείνου, μια τέτοια προσδοκία μπορεί πράγματι να είναι ένας τύπος μισογυνισμού. Κάτι ανάλλαγο που μπορεί να συμβεί και στους γονείς όταν οι προσδοκίες τους -συχνά διαστρεβλωμένες υποκειμενικά- συγκρούονται με την πραγματικότητα των παιδιών των.
Ευτυχώς ο σουρεαλισμός, με την έμφασή στα όνειρα, την αυτόματη γραφή και το ασυνείδητο, -το ίδιο το έργο του καλλιτέχνη γίνεται αυτοαποκαλυπτικό - αρσενικών φαντασιώσεων- που με την σειρά των μπορούν να μη χρεώσουν την γυνάικα με συναισθήματα μειονεξίας αλλά αντίθετα να την εμπνεύσουν και ενθαρρύνουν σε υπεράνθρωπες ανατροπές, θεϊκές επιτεύξεις. Π.χ ο συνειρμός του Ν.Καββαδία στο ποίημα:Γυναίκα, ‘χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία’. (Rudolf E.Kuenzli)
Ποια είναι τελικά η Γυναίκα;
Και πόσο αντικειμενικός η παραμορφωτικός είναι καθρέπτης της εκάστοτε κοινωνικής εκδοχής που ανακλά το είδωλο της. Τι αλλάξε την γυναίκα στον 20ο αιώνα. Έζησε χειρότερες εποχές ακόμα και στην αναγέννηση. Η Υμενολατρία -το ότι πολυτιμότερο είχε η γυναίκα-απαραίτητο για την τιμή ενός γάμου- μοιάζει και δική της πεποίθηση. Ο 20ος αιώνας σφραγίζεται ιστορικά από μεγάλα γυναικεία κινήματα διαμαρτυρίας Η γυναίκα βγαίνει από την υποτέλεια και την εξάρτηση. Δηλώνει και διαδηλώνει τη ύπαρξή της. Προσδιορίζει αιτήματα, καθορίζει κοινωνικούς στόχους ισότητας και δικαιοσύνη. Προτάσσει μια νέα ιδεολογία κοινωνικής προσέγγισης τον Φεμινισμός. Δημιουργείται ο ματερναλιστικός φεμινισμός, κίνημα το οποίο ενδιαφέρεται για τη γυναικεία φτώχεια και προστατεύει τη μητρότητα.
Επιπλέον, επιβάλλει την ανάγκη της γυναικείας εργασίας στην παραγωγή. Στην παγκόσμια διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου το 1948 αναφέρεται η ΙΣΟΤΗΤΑ των δύο φύλων καθώς και η ισότητα των δύο συζύγων μέσα στο γάμο. Ισότητα στο δημόσιο όσο και στο ιδιωτικό δίκαιο.
Υπήρξε μια εποχή που οι σύζυγοι δεν ντρεπόταν να αποκαλούν ο ένας το άλλο ‘έτερο ήμισυ’. Χάθηκε. Είμαστε στην εποχή του καταναλωτισμού, του ψυχαναγκασμού της ομορφιάς, της top model λογικής.
Για αυτό αν πραγματικά θέλουμε να έχουμε μια κάποια άποψη για την γυναικεία ψυχολογία, τότε το πιο τίμιο που μπορούμε να κάνουμε - γυναίκες και άνδρες, - είναι να αναγνωρίσουμε τις δικές μας προβολές, τις ψευδαισθήσεις, τις δικές μας προσδοκίες και επιθυμίες.
Προτιμώ την εκδοχή μιας ψυχολογικής πορείας, που κάνει την γυναίκα ικανή να εγκυμονεί και να γεννά- εκτός από τα βιολογικά παιδιά της - το θάρρος και την αγάπη για την ζωή. ‘Η αρχέγονη Πνοή διακλαδίζεται, ξεχύνεται, μάχεται, αποτυχαίνει, πετυχαίνει, ασκείται. Είναι το Ρόδο των Ανέμων! Αρμενίζουμε κι εμείς και ταξιδεύουμε για όσα μπορεί και κάνει’. (ΑΣΚΗΤΙΚΗ . Ν. Καζαντζάκης
Και νομίζω ο Ν.Καββαδίας φωτογραφίζει μια υπέροχη γυναίκα, ‘που θα μπορούσε να χορέψει πάνω στο φτερό του καρχαρία’. ’Όποιο φονικό φόβο και αν συμβολίζει ο καρχαρίας: άνδρα, φτώχεια, ασχήμια , στειρότητα, γυναικολογικό καρκίνο, ακόμα και όλα μαζί.
Κλεοπάτρα Περισσάκη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου