Οι μεγάλες ανεξέλεγκτες κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές των τελευταίων χρόνων, έχουν διαμορφώσει άλλους κανόνες ζωής άλλο ήθος, άλλους τρόπους διαπροσωπικής συναλλαγής. Έχουν επηρεάσει πολύμορφα όχι μόνο την ζωή αλλά και την συμπεριφορά, τα τελετουργικά σε επιθανάτιες καταστάσεις. Έχουν αλλάξει την ψυχολογική στάση απέναντι στον θνήσκοντα, εν τέλει απέναντι στον ίδιο τον θάνατο (του άλλου).
Η Marie de Hennezel στο βιβλίο της : ‘Δεν είπαμε αντίο’, αγγίζει με μεγάλη ευαισθησία και τολμηρή τεκμηρίωση ζητήματα αυτού του χαρακτήρα. Από την ευθανασία και ‘τον κλεμμένο θάνατο’ ως την πραγματική η πλασματική συμπόνια και την ανάγκη δομών της Πολιτείας για Συμπτωματική/παρηγορητική θεραπεία ( Palliative therapy). Καταγγέλλει την απουσία πρόνοιας για ανίατους ασθενούς όπως οι καρκινοπαθείς τελικών σταδίων. Υποστηρίζει με πολλά επιχειρήματα το δικαίωμα ενός ‘εξοφλημένου ανθρώπου’για ποιότητα και αξιοπρέπεια σε κάθε δευτερόλεπτο της προθανάτιας ζωής του. Την επιλογή του σε ένα θάνατο, ‘ ανώδυνα, ανεπαίσχυντα, ειρηνικά’.
Και είναι αλήθεια οι σύγχρονοι ρυθμοί επιβίωσης δεν αφήνουν ούτε χρόνο ούτε σκέψη στους υγιείς, για τις ανάγκες-τις πολλές ανάγκες- του υποβαθμισμένου ανήμπορου ανθρώπου που αργοπεθαίνει . Στην καλλίτερη περίπτωση έχει την φροντίδα μιας αλλοδαπής βοηθού που είναι ευτύχημα να μιλά λίγα Ελληνικά. Μήπως και μόνο με αυτά τα χρήματα θα μπορούσε να φιλοξενείται σε μια Κρατική δομή Συμπτωματικής/παρηγορητικής θεραπείας ( Palliative therapy) για ανίατους ασθενούς ; Αν βέβαια η Πολιτεία είχε την ευαισθησία, να προνοήσει για την λειτουργία τέτοιων κοινωνικών υπηρεσιών.
Γιατί μη γελιόμαστε, οι άνθρωποι ευτυχώς παραμένουμε απαράλλαχτα ίδιοι. Κάτω από την μάσκα του διαφορετικού ρόλου είμαστε εμείς, είμαστε και οι άλλοι. Οι πριν από εμάς, οι μετά από εμάς. Διαμορφωνόμαστε και διαμορφώνουμε. Προσλαμβάνουμε, κουβαλάμε και παραδίδουμε αναλλοίωτα τα ανθρώπινα αρχέτυπα -τις εξιδανικευμένες έννοιες που συμπυκνώνονται σε πρότυπα ανθρώπων, ηρώων και συμπεριφορών που πρέπει να τιμούνται και να αντιγράφονται. Είναι αυτό που υποστήριξε ο Carl Jung σε σχέση με τα αρχέτυπα, στην ανάλυση της προσωπικότητας. Η Μυθολογία και η Αρχαιοελληνική τραγωδία ιδιαίτερα του Σοφοκλή, είναι πηγές πλούσιες σε αρχέτυπα, το εννοιολογικό υλικό των οποίων δανείστηκαν οι μεγάλοι μελετητές της ανθρώπινης ψυχής .
Εξυπακούεται ότι για τον θάνατο του άλλου μόνο τις δικές προβολές μπορούμε να υποψιαστούμε. Ωστόσο η εμπειρία του θανάτου, μπορεί να είναι ολοκλήρωση της δικής μας πραγματικότητας. Ο ‘εξοφλημένος άνθρωπος’ μπορεί να δώσει πολλά. Η τελευταία ματιά, η τελευταία λέξη, μπορεί να είναι κάτι πολύ δικό μας. Το βλέμμα της Πενθεσίλειας………..
Η Πενθεσίλεια είναι ένα αρχέτυπο. Σύμφωνα με την θεωρία του Jung για την προσωπικότητα ( animus/ anima), θα μπορούσε να είναι η anima- η θηλυκή εκδοχή του ψυχισμού στο βαθύ ασυνείδητο ενός γενναίου άνδρα όπως ο Αχιλλέας. Ημίθεα και αυτή κόρη του Άρη, βασίλισσα των Αμαζόνων, στην εποχή του Τρωικού πολέμου. Προστρέχει στον απαρηγόρητο Πρίαμο, για να βοηθήσει τους Τρώες όταν ο Αχιλλέας -μετά τον θάνατο του Πάτροκλου-κυριευμένος από λυσσαλέο θυμό σκότωσε τον γιό του Πρίαμου τον Έκτορας. Και σαν να μην ήταν αρκετό αυτὀ τον έδεσε στο άρμα του και τον περιέφερε θριαμβικά γύρω από τα τείχη της Τροίας. ……ατιμωτική πράξη .
Η ίδια Πενθεσίλεια και οι Αμαζόνες της πολέμησαν τους Έλληνες και μάλιστα τους απώθησαν μέχρι τα πλοία των. Αντιμέτωπη με τον Αχιλλέα- φορούσε πολεμική μάσκα- το κοντάρι της δεν θα μπορούσε διαπεράσει την ασπίδα του άλλου ημίθεου του Αχιλλέα που την πλήγωσε θανάσιμα στο στήθος. Όταν εκείνος της έβγαλε την μάσκα αντί να αντικρίσει το πρόσωπο ενός ηρωικού αντιπάλου άνδρα, τον ‘έλουσε το φως από το τελευταίο βλέμμα της Πενθεσίλειας’. Σύμφωνα με την Ιλιάδα η συγκίνηση του Αχιλλέα ήταν ολοφάνερη…… Ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα την ετοιμοθάνατη αμαζόνα. …..
Αυτό που ο Jung θα ερμήνευε: ‘ ξαφνικά αναγνώρισε στο βλέμμα εκείνο την δική του anima, το άγνωστο άλλο μισό του εαυτού του, τον θηλυκό εαυτό του της αιώνιας γυναίκας, της ζωής’.
Είναι επίσης πολύ χαρακτηριστικός ο διάλογος Αίαντα /Αχιλλέα από την τραγωδία σε μία πράξη του Ν. Λυγερού: Αχιλλέας και Πενθεσίλεια.
Αίας :Μα είναι νεκρή, Αχιλλέα, είναι νεκρή! Σιωπή. Δεν μπορείς ν’ αγαπάς μια νεκρή.
Αχιλλέας: Ο έρωτας είναι πιο ισχυρός. Ο θάνατος διαρκεί μια στιγμή μόνο. Τη στιγμή ενός αναστεναγμού. Ήμασταν φτιαγμένοι για να συναντήσουμε ο ένας τον άλλον. Θα συναντηθούμε!
Αίας: Αχιλλέα, παραληρείς;
Αχιλλέας: Όχι, Αία! Όλοι όσοι αγαπώ είναι νεκροί: ο Πάτροκλος είναι νεκρός μέσα σ’ αυτό που φαίνομαι, η Πενθεσίλεια σ’ αυτό που είμαι.
Αλήθεια τι άλλο να λεχθεί για τον θάνατο; Όταν οι νεκροί μπορεί να είναι στο φαίνεσθε και στο είναι ενός ζωντανού. Όταν ο θάνατος μπορεί να είναι και μια υπαρξιακή γέννα για τον ζωντανό. Γιατί να υπάρχει τέτοια ασέβεια απέναντι στον θάνατο. Γιατί επιτρέπουμε στο δίπλα διαμέρισμα, στο άλλο δωμάτιο, η στο ανώνυμο οικοτροφείο την ‘ανακουφιστική’ είδηση ‘ξεκουράστηκε’.
Γιατί ποτέ δεν διαδηλώσαμε , δεν καταγγείλαμε, ακόμα δεν απεργήσαμε για το δικαίωμα σε ένα αξιοπρεπή θάνατο. Για το δικαίωμα ενός βλέμματος όπως της Πενθεσίλειας………
Κρατική αναλγησία ναι, αλλά όχι μόνο……….. Βαθύτερα μέσα μας, δεν θέλουμε να ξέρουμε, δεν θέλουμε να μας αφορά. Είναι το μαγικό ξόρκι ‘δεν βλέπω , δεν υπάρχει’. Δεν αντέχουμε να παραδεχθούμε πως ο σύγχρονος μυστικός Καιάδας υπάρχει και είναι ο αλλοτριωμένος ψυχισμός μας . Το χαμένο βλέμμα της Πενθεσίλειας………
Κλεοπάτρα Περισσάκη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου