Δεν είν’ εύκολες οι θύρες, Εάν η χρεία τες κουρταλή.

Το πρόβλεψε άραγε ο Δ. Σολωμός, όταν στην όμορφη Ζάκυνθο του 1823 έγραφε ‘τον Ύμνο εις την Ελευθερία’, ότι ο ύμνος αυτός θα ήταν τόσο επίκαιρος για την ‘μνημονιακή’ Ελλάδα του 2011; Ειδικότερα ο στίχος (10) , δραματικά προφητικός για την τωρινή μας πραγματικότητα:
‘ Μοναχή το δρόμο επήρες,
Εξανάλθες μοναχή
Δεν είν’ εύκολες οι θύρες,
Εάν η χρεία τες κουρταλή.’
Ο ύμνος όπως είναι γνωστό μελοποιήθηκε από τον Ν. Μάντζαρο πέντε χρόνια αργότερα το 1928. Καθιερώθηκε όμως σαν Εθνικός Ύμνος της Ελλάδας το 1864. Όταν δηλαδή και -μετά την ανατροπή τού Όθωνα- ψηφίστηκε στην Αθήνα, το Σύνταγμα τού 1864, το οποίο εισήγαγε τον θεσμό της Βασιλευομένης Δημοκρατίας . Το σχετικό ΦΕΚ 48 /1864 βρίσκεται εύκολα στο Διαδίκτυο.
Έχουν περάσει από τότε 147 χρόνια. Αν η αριθμητική μου είναι σωστή, τα εγγόνια των ενηλίκων της εποχής εκείνης, πρέπει να έχουν τώρα μια μέση ηλικία 73 χρόνων. Τρίτη γενιά. Σοφοί……… τουλάχιστον από πλευράς ηλικίας .
Πόσοι όμως έχουν διαβάσει ολόκληρο τον Εθνικό Ύμνο, για να αναγνωρίσουν τον 10ο στίχο; Η αν τον έχουν διαβάσει τι έχουν διδαχθεί; Πόσοι αντιλαμβάνονται πραγματικά ότι η χρεία, η ανάγκη είναι αδυναμία. Είναι εξάρτηση/εθισμός που αναπόφευκτα οδηγεί στην υποδούλωση;

Πόσοι δεχόμαστε πως τις εξαρτήσεις-τις πιο πολλές ίσως- τις δημιουργούμε εμείς. Στο όνομα μιας ‘προόδου’ που μετριέται μόνο σαν πολυτέλεια η και χλιδή. Ίσως ακόμα και σαν ευμάρεια της αστικής τάξης. Ύποπτα αποσιωπάται πάντα ο προσδιορισμός, το μέτρο και κυρίως η κοινή λογική.
Επιτρέποντας όλο και περισσότερες ανάγκες, καλλιεργούμε την χρεία, τον εθισμό και κατά προέκταση την υποδούλωση.
Ασφαλώς και πρέπει να βελτιώνεται η ποιότητα ζωής μας σε κάθε διάσταση της, βιολογική κοινωνική, ψυχολογική, πνευματική. Όχι όμως με τον αποπροσανατολιστικό τρόπο που συμβαίνει στην κοινωνία της πλασματικής ευημερίας που αναπόφευκτα οδηγεί στην χρεωκοπία της κοινωνίας και των μελών της.
Η μόδα είναι ένα απλό αλλά καθόλου αθώο παράδειγμα. Πόσο πραγματικά υπηρετεί την αισθητική; Μήπως στην ουσία επιβάλλει περισσότερες ανάγκες; Μήπως οδηγεί στον μιμητισμό, και την απώλεια της εικόνας του εαυτού σαν μοναδικό είναι; Μοιάζει μια σύγχρονη Προκρούστεια κλίνη, που καταργεί ατομικές διαφορές και διαφοροποιήσεις.
Είναι η σαγήνη της συμβατικής κοινωνικής αποδοχής, της κυριαρχίας και αυταρέσκειας που εύκολα πολλαπλασιάζουν τις ανάγκες, εύκολα παγιδεύουν στην υπερχρέωση και πανεύκολα δημιουργούν τον ‘εθισμό’. Και όπως κάθε εθισμός ενδυναμώνεται από την ίδια την ικανοποίηση του. Απαιτεί και επιβάλλει ισχυρότερη και συχνότερη δόση. Ψάχνει για υποκατάστατα. Εκμηδενίζει κάθε ελευθερία.
Δεν έχουμε μέτρο για το τι πραγματικά χρειαζόμαστε στην διάρκεια της ζωής μας, για το πως ορίζονται η ορίζουμε τις ανάγκες μας. Αυτές οι έννοιες είναι περισσότερο ενσωματωμένες στον ψυχισμό μας και λιγότερο στην λογική. Προφανώς δεν χρειάζεται ψυχανάλυση βάθους- ασφαλώς βοηθά-για να εκφρασθεί η ελευθερία της βούλησης. Γιατί μόνο μια ελεύθερη βούληση μπορεί να δώσει την τελευταία λέξη στα υπαρξιακά μας διλλήματα στην νοηματοδότηση του ζην και του πράττειν.
Η Νεοτερικότητα αν και τυπικά χαράσσει τα μονοπάτια που οδηγούν στην αποϊεράρχηση των εξουσιών, την αποδυνάμωση και αποϊεροποίση ‘θεών και δαιμόνων’ δεν είναι πάντα ικανή να ελευθερώσει την ατομική συνείδηση . Λείπει και εδώ το ατομικό στίγμα, το προσωπικό ‘άστρο’ στον δρόμο της ελευθερία και της ευθύνης στο σταυροδρόμι των αποφάσεων. Άπειροι παράγοντες μπορούν να τροποποιούν κάθε στιγμή τις ατομικές αποφάσεις του πως ορίζουμε την χρεία και πως υπολογίζουμε την χρέωση της. Η ψυχική μας ενέργεια, όπως και ο υλικός πλούτος δεν είναι ανεξάντλητα. Χρειάζεται σοφή διαχείριση.
Η θρησκεία δεν φαίνεται να διαφωνεί στο ζήτημα της ελευθερία και της ευθύνης του ατόμου. Είναι χαρακτηριστική η απάντηση που έδωσε ο θεολόγος Θωμάς ο Ακινάτης για το αν επιτρέπεται σε ένα γονέα, να κλέψει για να σώσει το παιδί του που πεθαίνει από πείνα. Η απάντηση ήταν ΝΑΙ διότι ‘στην ανάγκη όλα τα πράγματα είναι κοινά’.
Πρέπει να αποδεχθούμε το πένθος της γνώσης πως δεν υπάρχει ιδανικός πατέρας, ιδανικός πολιτικός, ιδανικός διασώστης. Είμαστε μόνο εμείς και οι ανάγκες μας. Πραγματικές, φανταστικές, δανεισμένες , συχνά εμφυτευμένες σαν καρκινικές μεταστάσεις. Εμείς και εκείνες σε μια συνεχή δυναμική σχέση. Είναι πακέτα εννοιών που δεν μπορούμε να αποκρούσομε αλλά επίσης δεν μπορούμε και να ενστερνισθούμε. Πολλά πράγματα-τα πιο κρίσιμα συνήθως-είναι αφ’εαυτών επέκεινα της λογικής και μόνο ο ψυχισμός μας μπορεί να ελευθερώσει ‘ τον γονέα μέσα μας’ και να επιχειρήσει πράξεις υπέρβασης. Να κατανοήσουμε την απάντηση του Ακινάτη: ‘στην ανάγκη όλα τα πράγματα είναι κοινά’. ΥΠΕΡΟΧΟ.

Κλεοπάτρα Περισσάκη