Το δίχτυ

Αλληγορικό το ποίημα του Ν. Γκάτσου το ‘το δίχτυ’. Συναρπαστική η μελοποίηση από τον Σ. Ξαρχάκο. Πολύ καλές εκτελέσεις -και μάλιστα από γυναικείες φωνές- που ακολούθησαν την πρώτη εκτέλεση από τον Τάκη Μπίνη, μια φωνή ανεπανάληπτη . Προκαλεί άπειρους συνειρμούς για ένα σύγχρονο το δράμα με σύγχρονους ‘ασήμαντους ήρωες ᾿ .

Προφανώς το δίχτυ είναι η φαντασιακή αναπαράσταση της αιχμαλωσία, νοητική μετάφραση της πραγματικότητας της. Τα πρόσωπα των ιδεών μας για αυτήν, είναι ενταγμένα στο ατομικό μας εννοιολογικό πλαίσιο. Ένα πλαίσιο προκαθορισμένο από συλλογικά κοινωνικά αρχέτυπα. Η αιχμαλωσία του ανθρώπου σε δίχτυ, δεν μπορεί παρά να είναι ο συμβολισμός της αυτοαιχμαλωσίας, της ψυχολογικής αιχμαλωσίας. Της υποδούλωσης στα μεγάλα τα πολλά και μυστικά πάθη…… ‘Αυτό το δίχτυ έχει ονόματα βαριά που είναι γραμμένα σ' επτασφράγιστο κιτάπι’……. Αρχετυπικά τα μεγάλα πάθη-σχεδόν πάντα-είναι ‘υπόθεση ανδρική. Ο άνδρας φιλοδοξεί, πολεμά, νικά η νικιέται και πεθαίνει. Ακόμα και μέσα σε δίχτυ πρέπει να έχει την δύναμη του χαρακτήρα για αντίσταση, πάλη και απελευθέρωση. Φαίνεται στην προτροπή: …..‘μονάχος βρες την άκρη της κλωστής’….. Για αυτό στην αναπαράσταση του δράματος του παγιδευμένου μέσα στο δίχτυ, η ανδρική φωνή ταιριάζει περισσότερο, το τραγικό πρόσωπο το φανταζόμαστε άνδρα. Τέτοια είναι η νοητική μας προκατασκευή. Είναι άλλωστε και η εξαίσια μουσική ιδεοληπτική εμμονή στην πάλη για την νίκη, σαν τους γρήγορους χτύπους της καρδίας που μάχεται και ζητά ελευθερία. Αυτή η καρδία είναι ανδρική.
Τα αρχέτυπα για την γυναίκα είναι διαφορετικά, μάχεται και εκείνη αλλά σε άλλες μάχες. Δεν της επιτρέπεται η ανεξαρτησία εκτός και αν είναι ημίθεα, φορέας Δυναστικής εξουσίας, η αμαζόνα. Η γυναίκα εξαρτάται από τον άνδρα, την διαλέγει . Ακόμα και σαν Περσεφόνη πρέπει να παρακαλέσει, να πείσει, να θρηνήσει. Η δύναμη της είναι ο ψυχολογικός χειρισμός και η σαγήνη…………. δυστυχώς τα αρχέτυπα δεν αναγνωρίζουν ισότητα …..


Ασφαλώς για τον μέσο άνθρωπο δεν είναι πάντα τα μεγάλα πάθη, είναι και τα συναισθήματα φαινομενικά άκακα, φαινομενικά ρομαντικά και γενναία που εύκολα και ύπουλα μπορούν να γίνουν δίκτυα ψυχολογικής αιχμαλωσίας. Όχι μόνο για τον άνδρας αλλά και για την γυναίκα. Το δίχτυ δεν συμβολίζει αναγκαστικά ακραίες καταστάσεις, παραπτωματικότητας, ηθικού και κοινωνικού ξεπεσμού. Ούτε είναι αναγκαίο να ταξινομείται σε επίσημες ψυχιατρικές καταστάσεις. Το δίχτυ υφαίνεται στον αργαλειό της καθημερινότητας στην μάχη της επιθυμίας με την ματαίωση στην ανεπίλυτη ψυχουσύγκρουση. Είναι το ‘ επτασφράγιστο κιτάπι’ κρυμμένο στα βάθη του ασυνείδητου μέρους του ψυχισμού μας.
Ο ποιητής σαν άλλος Απόλλωνας προειδοποιεί, συμβουλεύει, προτρέπει. Τα λόγια μαζί με την μουσική αναβλύζουν σαν ‘λάλον ύδωρ’, αρχικά σαν χρησμός παραινετικά σε πολλές αρετές όπως αποφασιστικότητα, πρωτοβουλία, εγρήγορση, προνοητικότητα και αξιοποίηση του χρόνου ( χρόνου φείδου ) ‘ μην περιμένεις να σε βρει το μεσονύχτι’. Ύστερα και μέσα στην αιχμαλωσία συμβουλεύουν την επιμονή την αυτοπεποίθηση την ευθύνη εαυτού. …..‘μονάχος βρες την άκρη της κλωστής’…..
Ο ποιητής δέχεται το παράγοντα τύχη μόνο για να τονίσει το ‘συν Αθηνά και χείρα κίνει’ , για να μας καταστήσει υπεύθυνους για την μοίρα μας. Γιατί μέσα στο δίχτυ της ψυχοσύγκρουσης μας, της άμεσης η συγκαλυμμένης αυτοκαταστροφικότητας μας ακόμα και με την βοήθεια της ανάλυσης και χωρίς δικό μας αγώνα …. ‘κανείς δεν θα μπορέσει᾿…. εμείς και μόνο εμείς μπορούμε να βρούμε ‘την άκρη της κλωστής’
Είμαστε παιδιά της βούλησης μας ……ΕΥΤΥΧΩΣ.
Κλεοπάτρα Περισσάκη



Το δίχτυ
Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος
Στίχοι: Νίκος Γκάτσος
Εκτέλεση ( 1η ): Τάκης Μπίνης

Κάθε φορά που ανοίγεις δρόμο στη ζωή,
μην περιμένεις να σε βρει το μεσονύχτι.
Έχε τα μάτια σου ανοιχτά βράδυ πρωί
γιατί μπροστά σου πάντα απλώνεται ένα δίχτυ.

Αν κάποτε στα βρόχια του πιαστείς,
κανείς δεν θα μπορέσει να σε βγάλει,
μονάχος βρες την άκρη της κλωστής
κι αν είσαι τυχερός ξεκινά πάλι.

Αυτό το δίχτυ έχει ονόματα βαριά
που είναι γραμμένα σ' επτασφράγιστο κιτάπι.
Άλλοι το λεν του κάτω κόσμου πονηριά
κι άλλοι το λεν της πρώτης άνοιξης αγάπη.

Αν κάποτε στα βρόχια του πιαστείς,
κανείς δεν θα μπορέσει να σε βγάλει,
μονάχος βρες την άκρη της κλωστής
κι αν είσαι τυχερός ξεκινά πάλι.