ΔΕΛΦΙΚΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ (Μια ψυχοδυναμική προσέγγιση)

ΔΕΛΦΙΚΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ (Μια ψυχοδυναμική προσέγγιση)

Επανεκτιμώντας - με την σημερινή οπτική -την σημασία των Δελφικών παραγγελμάτων σε διαδικασίες κοινωνικοποίησης , εκπολιτισμού και θεμελίωσης ηθικών άρχων, αυτό που αναμφίβολα διαπιστώνεται είναι η διαχρονική επικαιρότητα των. Μας κληροδότησαν όλες τις ‘συνταγές για τον ‘ηθικό και δίκαιο ’ άνθρωπο που θα μπορούσε να είναι δημιουργός και μέλος μιας ‘ ιδεώδους συνεκτικής’ κοινωνίας. Μεταγενέστερα ανθρωπιστικά κινήματα- ανεξάρτητα αν αυτά λέγονται χριστιανικά , φιλοσοφικά η ψυχαναλυτικά -στην ουσία δεν είχαν να προσθέσουν τίποτα περισσότερο .
Είναι λογικό να δεχθούμε για το Μαντείο αυτό που είπε ο Κ.Καστοριάδης για την ψυχανάλυση : (η ψυχανάλυση σκοπεύει να βοηθήσει το άτομο να γίνει αυτόνομο, ικανό για αυτοστοχαστική δραστηριότητα και διαβούλευση. Από αυτή την άποψη και με την έννοια της συμβολή στην εξέλιξη της ανθρωπότητας, η ψυχανάλυση ανήκει στο κοινωνκό-ιστορικά ρεύμα και αγώνα για την αυτονομία, στο ελευθερωτικο πρόταγμα που ανήκουν επίσης η δημοκρατία και φιλοσοφία) (οι ομιλίες στην Ελλάδα 1990υψιλον/βιβλία).
Σύμφωνα με τις υπαρξιακά προσανατολισμένες σχολές ψυχιατρικής ,πλήρης ψυχανάλυση σημαίνει το κοινωνικό ποιείν –πράττειν του ανθρώπου του οποίου το σκέπτεσθαι βασίζεται στο αλλάζω. Φτιάχνω τον εαυτό μου και κατά προέκταση την κοινωνία. Ο σκοπός σε κάθε περίπτωση δεν είναι η αγιότης, ούτε η κατάργηση των ψυχικών συγκρούσεων ,αλλά η αλλαγή των σχέσεων των αρχών που ρυθμίζουν τον ψυχισμό μας ( αρχή της ηδονής/αρχή του ιδανικού /αρχή της πραγματικότητας) . Η ισορροπημένη σχέση των αρχών αυτών μεταξύ των, καθορίζουν τις πράξεις μας- την συμπεριφορά μας-, τόσο σε ενδοπροσωπικό επίπεδο όσο και διαπροσωπικό. Είναι η εγκαθίδρυση μιας διαφορετικής σχέσης ανάμεσα στο συνειδητό και στο ασυνείδητο .Το ξέρω τι πραγματικά θέλω, αλλά μετά από ώριμη σκέψη το επιτρέπω η δεν το επιτρέπω.
Η αναγνώριση της ύπαρξης των άλλων, οι επιθυμίες των άλλων συχνά συγκρούονται με τις δικές μας. Η συνδιαλλαγή ανάμεσα στο ‘θέλω’ και το ‘ θέλεις’ είναι η απαραίτητη συνθήκη για την ομαλή διαπροσωπική σχέση. Η παραίτηση από την παντοκρατορία και την παντοδυναμία προς όφελος της ομάδας. Μια διαδικασία ζωής ,όχι μια στατική κατάσταση .

Από την άλλη πλευρά τα Δελφικά παραγγέλματα -αποφθεγματικές εκφράσεις, δύο έως πέντε λέξεων
αποτελούν ένα πλήρη κώδικα ηθικής δεοντολογίας και διδαχής.
Ο εκπολιτισμένος άνθρωπος έχει εσωτερικεύσει ένα τεράστιο αριθμό τέτοιων κωδίκων συμπεριφοράς ( κοινωνικών περιορισμών ) που του έχουν υπαγορευθεί και επιβληθεί εξωτερικά, ( μαθησιακά). Οι κώδικες αυτοί άπαξ και εσωτερικευθούν αποτελούν αναπόστατο τμήμα της ψυχής του .
Με την λογική αυτή θα πρέπει να δεχθούμε ότι η εσωτερίκευση των Δελφικών παραγγελμάτων επέφερε και μπορεί ακόμα να επιφέρει ψυχοδυναμικές και συμπεριφεριολογικές τροποποιήσεις στο υποκείμενο. Όχι ακριβώς με την ίδια διαδικασία της ψυχανάλυσης .Εδώ το ‘ξέρω τι πραγματικά θέλω αλλά μετά από ώριμη σκέψη το επιτρέπω η δεν το επιτρέπω’ τροποποιείται απλουστευτικά στο ‘ξέρω τι πραγματικά θέλω αλλά επιτρέπεται η δεν επιτρέπεται’.Η διαφορά βρίσκεται στο ενδοπροσωπικό επίπεδο .Ενώ για το διαπροσωπικό επίπεδο το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Σίγουρα η συμπεριφορά μας θα αλλάξει όχι απλά προς το καλλίτερο αλλά μάλλον προς το τέλειο………

Βέβαια μια συμπεριφεριολογική παραγγελτική προσέγγιση εγκυμονεί πάντα τον κίνδυνο της υπαρξιακής αποξένωσης. Το μεμονωμένο άτομο μέλος της οικογένειας και ευρύτερης κοινωνίας, διαμορφωμένο μόνο από παραγγέλματα ,δεν αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως αναπαραγόμενο αντίγραφο ετεροκαθοριζόμενο έξωθεν . Δεν αναγνωρίζει την ετερότητα της ίδιας του της ύπαρξης ,της ψυχής του,( εσωτερικεύσεις κωδίκων όχι μόνο από σύγχρονες αλλά και προηγούμενες γενιές ανθρώπων) . Κατά συνέπεια δεν βιώνει τον εαυτό του ως αυτόνομο και δικαιούχο ανακαθορισμού. Αντίθετα αποξενωμένο από τον εαυτού του εύκολα οδηγείται σε εξάρτηση , εξωτερικές επιρροές και εξουσίες. Οι αιτούντες χρησμοδότησης προσκυνητές αποτελούν ένα παράδειγμα. Αλλά στην εποχή της ακμής του μαντείου ( 6ου ως 4ου αιώνα π.χ) οι ‘θεϊκές απαντήσεις’ της Πυθίας -φερέφωνο του Απόλλωνα -, ήταν οι μοναδικοί θεσμοί .

Την εποχή εκείνη , προφανώς δεν υπήρχαν νόμοι, η άλλοι κοινωνικοί κώδικες η ιερά βιβλία. Τα αιτήματα χρησμοδότησης , -είναι λογικό να υποθέσουμε- ότι προερχόταν από βασιλείς, γενάρχες, γενικά ηγέτες. Εκείνοι έπρεπε να πάρουν τις κρίσιμες αποφάσεις για ζωτικά ζητήματα σχετιζόμενα με αναμόρφωση πολιτεύματος, σχέσεις εθνών έκβαση πολέμου ,με άλλα λόγια σοβαρά κοινωνικά -οικονομικά προβλήματα. Αποφάσεις για τις οποίες το Μαντείο έπαιζε καθοριστικό ρόλο. Πρέπει λοιπόν να αναγνωρισθεί ότι με τα τελετουργικά κάθαρσης και εξαγνισμού , με τις προτροπές αυτογνωσίας ,ενδοσκόπησης , εγκράτειας, δικαιοσύνη και ήθους περιορίστηκε η και καταργήθηκε το πρωτόγονο εθιμικό δίκαιο με τις εκδικητικές επιταγές του . Λειτούργησαν μηχανισμοί εξιδανίκευσης, μετουσίωσης και αλτρουισμού. Ότι ορίζεται από ένα ιδανικό Εγώ. Ένα παράδειγμα εκπολιτισμού και ανάπτυξης ηθικών αξιών είναι η απελευθέρωση δούλων.
Ίσως χρειάζεται η υπενθύμιση ότι τα Δελφικά παραγγέλματα αριθμούνται σε 145, με δύο επιπλέον τα: ‘γνώθι σαυτόν’ και ‘μηδέν άγαν’που ήταν χαραγμένα εκατέρωθεν του ιερού γράμματος ‘Ε’ στον Πρόναο του Ναού του Απόλλωνος .
Αρχικά θεωρούνταν προτροπές και ‘λόγοι’ του ίδιου του θεού Απόλλωνα. Αργότερα όμως αποδόθηκαν στους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας. Το γράμμα Ε -τοποθετημένο ανάμεσα στα : Γνῶθι σαὑτόν και Μηδέν ἄγαν- αναφέρεται και ως ιερό Ε-, παραμένει γρίφος ως προς την σημασία του . Οι θεωρίες που έχουν διατυπωθεί για την ερμηνεία του, είναι πολλές και ευφάνταστες. Από αυτές άλλες το αντιμετωπίζουν σαν γράμμα και άλλες σαν αριθμό 5
Από τις αριθμητικές ερμηνείες ενδιαφέρουσα είναι εκείνη που συνδέει το ‘Ε’ με την ίδια του την μορφή . Αποτελείται από τρία οριζόντια (όμοια) ευθύγραμμα τμήματα κι ένα τέταρτο κάθετο που τα ενοποιεί, έτσι φαίνεται να δημιουργείται η ιερή Πυθαγόρεια Τετρακτίνα . Ο συμβολισμός της Τετρακτίνα είναι η μεσότητα ,η ισορροπία δυάδας άκρων. Μια τέτοια δυάδα άκρων είναι το Γνῶθι σαὑτόν (με το αντίθετο του της άγνοιας και δοκησισοφίας) και το Μηδέν ἄγαν (με το αντίθετο του της υπερβολής) .
Οι γραμματικές ερμηνείες βλέπουν το Ε ως δηλωτικό του υποθετικού ‘ει’ δηλαδή του ‘ εάν’ . να αποτελεί και εκδήλωση λατρείας άμεσα προς τον θεό Απόλλωνα.Ο θεός χαιρετούσε τον προσκυνητή αποτεινόμενος σε αυτόν με το ‘Γνῶθι σαὑτόν’ και ο επισκέπτης απαντούσε με το ‘ΕΙ’ (Είσαι, Υπάρχεις), αναγνωρίζοντας έτσι την ύπαρξή και μοναδικότητα του θεού ‘ΕΙ ΕΝ’ (Είσαι Ένας ) .

Οι Δελφοί  μυθολογικά είναι ο ομφαλός της γης, αφού ο Δίας για να βρει το κέντρο της έστειλε δύο αετούς από τα άκρα του σύμπαντος και αυτοί συναντήθηκαν στου Δελφούς. Επίσης θρυλείται ότι η προφητική δράση του τόπου, συνδέεται με την ‘ρωγμή’ της γης που προκαλεί έκσταση και είχε ‘παρασύρει‘ πολλούς στα έγκατα της’.
Σύμφωνα με τον Όμηρο στους Δελφούς υπήρχε ιερό αφιερωμένο στην Γαία με φύλακα της τον δράκο Πύθωνα.Ο Απόλλωνας μεταμορφωμένος σε Δελφίνι οδήγησε πλοίο με εμπόρους από την Κνωσό στην Κίρρα το επίνειο των Δελφών. Εκτόπισε την Γαία , σκοτώνοντας τον δράκο Πύθωνα και κατέλαβε το μαντείο.
Η Πυθία ήταν η προφήτης του. Η αλλιώς ο Απόλλωνας επικοινωνούσε με τους θνητούς διακατέχοντας την. Τους χειμερινούς μήνες η Πυθία δεν χρησμοδοτούσε διότι ο Απόλλωνας έφευγε για την χώρα των Υπερβορείων, αφού ως οικουμενικός θεός επικρατούσε από ανατολή από βορρά , παντού.
Η πηγή Κασταλία χάριζε εξαγνισμό και ποιητική έμπνευση , ενώ η πηγή Κασσοτίς έδινε ‘το λάλον ύδωρ’ το οποίο έπινε η Πυθία για να χρησμοδοτεί.
Το μαντείο γνώρισε την μεγαλύτερη ακμή του την περίοδο 6ου ως 4ου αιώνα π.χ με οριστικό τέλος στην λειτουργία του το 394 μ.χ . (Με την δίωξη της ειδωλολατρίας και την επικράτηση του χριστιανισμού- διάταγμα βυζαντινού αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α)
Ο τελευταίος χρησμός της Πυθίας λέγεται πως δόθηκε στον αυτοκράτορα Ιουλιανό τον παραβάτη (361-363 μ.Χ.) .

Είπατε τω βασιληι , χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά,
Ουκέτι Φοίβος έχει καλύβαν ου μαντίδα δάφνην,
ου παγάν λαλεούσαν, απέσβετο και λάλον ύδωρ.

=πέστε του βασιλιά:
γκρεμίστηκαν οι πλουμιστές αυλές εχάθη, δεν έχει
ο Φοίβος πια καλύβι, ούτε προφητικιά έχει δάφνη

Κλείνοντας αυτή την ‘εισαγωγή’ αποφεύγοντας σκοπίμως την αναφορά σε συνειρμούς σχετικά με την μητριαρχία ,τον συμβολισμό του Πύθωνα και κυρίως την ‘ τροχιά του θεού’. Επίσης δεν σχολίασα τις προφανείς ομοιότητες με τις 10 εντολές η τον εκλεπτυσμένο παραβολικό λόγο του Χριστού. Το κείμενο θα γινόταν πολύ πιο μακροσκελές.
Εκείνα όμως που θα ήθελα να σχολιάσω κλείνοντας είναι πως για την αρετή και την σοφία υπάρχουν πολλοί δρόμοι . Κρίμα που δεν φτάνουμε ποτέ ως εκεί , απασχολημένοι και αγχωμένοι για το ποιός είναι ο καλλίτερος δρόμος……