Το ποίημα του Ν. Γκάτσου ‘Ένας ευαίσθητος ληστής’ μοιάζει να αγγίζει δικές μας καταπιεσμένες ψυχολογικές ανάγκες εξέγερση. Ίσως γιατί η ζωή μας στην κοινότητα, δεν είναι πάντα ευχάριστη η δίκαιη . Εκ των πραγμάτων απαιτεί καταστολή προσωπικών ‘θέλω’, θυσίες προς όφελος του συνόλου. Είναι φυσικό να αναμοχλεύονται συναισθήματα αγανάκτησης . Έτσι έννοιες όπως αυτή του ‘ληστή’ αποκτούν πολυσημία . Εχθρός, κίνδυνος, φίλος υπόδειγμα. Συχνά άνθρωπος που σπα άδικες κοινωνικές συμβάσεις επιβεβλημένες από ανάλγητες εξουσίες. (Φυσικά αυτό δεν ισχύει για τον σημερινό ληστή, αυτός είναι πάντα εχθρός πάντα άρπαγας).
Ισχύει όμως για τους λαϊκούς μας ήρωες τους ‘κλέφτες και ‘αρματολούς’. Ζούσαν στο λημέρι,- ορεινή δυσπρόσιτη περιοχή- και τα εφόδια για την επιβίωσης των εξυπακούεται ότι τα άρπαζαν. Ιστορικά στοιχεία επιβεβαιώνουν πράξεις ληστείας. Ωστόσο αποτελούν σύμβολο ανεξαρτησίας, μαχητικότητας και ελευθερίας . Συνδέονται με την αντίσταση στην εποχή της Τουρκοκρατίας.
Θετικές προσλαμβάνουσες επίσης έχουμε και από την Θρησκεία. ‘Αυτός που αξιώθηκε να είναι ο πρώτος ένοικος του Παραδείσου,- που είχε το κλειδί ανοίξει την πόρτα του-ηταν ο ληστής που πλάι στο Χριστό στην διάρκεια του σταυρικού μαρτυρίου του (Λουκ. κγ΄ 42) είπε και εννοούσε το ‘Μνήσθητί μου, Κύριε, όταν έλθης εν τη βασιλεία σου’ Ο ληστής αυτός αποτελεί υπόδειγμα ομολογίας και ειλικρινούς μεταμέλειας.
Από την νομική πλευρά η βαρύτητα του αδικήματος σχετίζεται με την χρήση η μη βίας. Ο κλέφτης αφαιρεί τα υπάρχοντα, την περιουσία του άλλου αλλά χωρίς βία. Ο Λωποδύτης είναι ο κλέφτης ενδυμάτων ( αρχ. Ελλην. λώπη= ένδυμα + δύω =ντύνομαι).Ο ληστής είναι ο άνθρωπος που αφαιρεί δια της βίας τα υπάρχοντα και την περιουσία του άλλου. Η βία φυσικά μπορεί να φτάσει και στο φόνο και ο ληστής γίνεται φονιάς. Για αυτό συχνά οι λέξεις χρησιμοποιούνται σαν να έχουν το ίδιο νοηματικό περιεχόμενο. Ωστόσο τα λάφυρα που είναι η ιδιοκτησία νικημένων, η σκοτωμένων θεωρούνται σύμβολα τιμής και θριάμβου. Καθόλου ληστεία……. Είναι τα μάρμαρα του Παρθενώνα ένα παράδειγμα;; Κλοπή και ληστεία χρησιμοποιούνται επίσης μεταφορικά σε περιπτώσεις αισχροκέρδειας. Και εδώ οι λέξεις έχουν αρνητική σήμανση.
Στο ποίημα του Ν.Γκάτσου ‘Ο ευαίσθητος ληστής’ , μπορεί να είναι ένας από εμάς που σε κάποια καμπή της ζωής του επιχειρεί ένα υπαρξιακό απολογισμό.
‘Αν με πηγαίναν αύριο στην κρεμάλα’…. ποιανου το δάκρυ..’. Με άλλα λόγια ποιός θα θρηνούσε για τον θάνατο του. Ποιές είναι οι σχέσεις ουσίας, οι σχέσεις αγάπης που κατόρθωσε να χτίσει στο διάβα της ζωής του. Το δάκρυ της Μάνας, μόνο το δάκρυ της Μάνας –η απόλυτη δυαδική σχέση-, δηλώνει καθήλωση. Δηλώνει ανωριμότητα και αποτυχία για αντικειμενοτρόπες ενήλικες σχέσεις. Είναι η απομόνωση και ο φόβος αντιμετώπισης των απροόπτων που κρύβει η ζωή μέσα στην ευρύτερη ανθρώπινη κοινότητα. Είναι ένα ξεκίνημα ζωής καταδικασμένο σε εγωκεντρισμό και εν τέλει παραβατικότητα. Προφανώς η λέξη ΜΑΝΑ δεν δηλώνει απλά την βιολογική μάνα, αλλά κάθε εμμονή κάθε ομφάλιο λώρο που αποκλείει την ψυχολογική ενηλικίωση.
‘Μια και με γράψανε φονιά’. Απεικονίζει την αμφισβήτηση των κοινωνικών συμβάσεων. Την λογική ‘του εγώ και του εκείνοι’, την αποχώρηση από την ομάδα, την προσχώρηση σε ένα είδος κοινωνικής σχιζοφρένιας. Την ενσωμάτωση του Μανιχαϊσμού. Μιας ‘ίδιας ηθικής και αυτονομίας’ που επιτρέπει ‘Θεϊκές’ πρωτόγονες αρμοδιότητες. ‘ ….. κακό να κάνω στους κακούς’ .
‘με το 'να χέρι στο σπαθί……..και τ' άλλο στο βαγγέλιο΄ . Απολογητική υπερβατική μαγαλομανιακή απολογία ενός εγώ που έχει συνθλιβεί ανάμεσα στους ογκόλιθους του id ( σπαθί= ενστικτώδεις, καταστροφικά κίνητρο) και υπερεγώ ( βαγγέλιο= κοινωνικοποίηση , μετουσίωση αλτρουισμός) . Επομένως ενός εγώ ,αδύναμου για διαπραγμάτευση.
‘ποιος τάχα θα μπορέσει, να δει πως είχα μια καρδιά και να με συγχωρέσει’. Συμφιλίωση και ομολογία. Επίκληση ενός δίκαιου και πανάγαθου ΠΑΤΕΡΑ, ικανού να συγχωρεί και να επιβραβεύει. Γίνεται ο ληστής πλάι στο Χριστό είναι το δικό του ‘Μνήσθητί μου, Κύριε’.
Τι άλλο να λεχθεί πέρα από το ότι υπάρχει ελπίδα. Ακόμα και αν κάθε ένας από εμάς μπορεί να είναι ένας εν δυνάμει ‘ευαίσθητος ληστής’. Αν ισχύει η φράση ‘είχα μια καρδιά σαν της αγάπης τα παιδιά’ η ελπίδα είναι η καρδιά. Αυτή μας πάει μπροστά, αυτή νικά και δημιουργεί. Φτάνει να βάλουμε το μυαλό στην υπηρεσία της.
Ένας ευαίσθητος ληστής
Στίχοι: Νίκος Γκάτσος
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Πρώτη εκτέλεση: Γιώργος Ρωμανός
Άλλες ερμηνείες: Δήμητρα Γαλάνη, Νένα Βενετσάνου, Πασχάλης Τερζής
Αν με πηγαίναν αύριο στην κρεμάλα
μανούλα μου μανούλα δόλια μάνα
ξέρω ποιανού το δάκρυ στάλα στάλα
θα 'πεφτε από τα μάτια τα μεγάλα
μανούλα μου μανούλα δόλια μάνα
Μια και με γράψανε φονιά
πήρα τον κόσμο παγανιά
και την ζωή σεργιάνι
κακό να κάνω στους κακούς
που εσύ μονάχα τους ακούς
μα ο νους σου δεν τους πιάνει
Στην ερημιά που 'χα βρεθεί
με το 'να χέρι στο σπαθί
και τ' άλλο στο βαγγέλιο
ήρθαν μανάδες κι ορφανά
κι είπα το δάκρυ που πονά
να τους το κάνω γέλιο
Μα τώρα που 'φτασε η στιγμή
να κλείσουν οι λογαριασμοί
ποιος τάχα θα μπορέσει
να δει πως είχα μια καρδιά
σαν της αγάπης τα παιδιά
και να με συγχωρέσει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου