ΤΕΛΕΥΤΩΝ ΑΛΥΠΟΣ

‘Το γράμμα από ένα άρρωστο’ του Ν. Καβαδία, μοιάζει με κλάμα της αρχής του 20ου αιώνα. Της εποχής εκείνης που οι άνθρωποι πέθαιναν από ‘χτικιό’ και φτώχια. Τότε που η φυματίωση, ‘η φθίση’ σκότωσε περίπου 1.000.000 ανθρώπους στην Ελλάδα. Για την Αθήνα του 1905, αναφέρεται ο εφιαλτικός αριθμός θνησιμότητα 500 θάνατοι ανά 100.000 κατοίκους. Στιγματισμένη αρρώστια. Σε πιο πρωτόγονες περιοχές και εποχές ο φυματικός περνούσε για Βρικόλακας….. Ήταν η χλομάδα, η απίσχναση, το ‘νεκροζώντανο’ του προχωρημένου σταδίου και κυρίως η μετάδοση της αρρώστιας - πέθαιναν και άλλα μέλη της οικογένειας-, που έδιναν στην φυματίωση το βάρος μιας υπερφυσικής απειλής. Η ζωή στα Σανατόρια δεν ήταν παρά μια συγκαλυμμένη γκετοποίηση. Ένα είδος Σπιναλόγκας στην στεριά.
Στο γράμμα από ένα άρρωστο, του Ν. Καβαδία, φαίνεται ότι ο άρρωστος γράφει από Σανατόριο. ‘Μάθε, ο γιατρός πως είπε στη μητέρα μου, ότι σε λίγες μέρες θα πεθάνω...’Καταθλιπτική απάνθρωπη εικόνα . Η μητέρα να δέχεται έτσι βιαστικά, σαν πληροφορία ρουτίνας την πιο συγκλονιστική είδηση, τον επικείμενο θάνατο του γιού της. Και ο άρρωστος –κυρίως αυτός –καταδικασμένος αμετάκλητα , μόνος πια στην κοινωνία των θνητών αγωνίζεται να κλείσει με θάρρος τις εκκρεμότητες μαζί των. ‘Κι ήρθεν εχθές το νέο έτσι απροσδόκητα σιγά ο γιατρός στο διάδρομο εμιλούσε και τ' άκουσα,’

Ήταν και η ζωή του ίδιου του Ν. Καββαδία σκληρή. Το υποδηλώνει ο ίδιος με το : ‘Τι θλίψη στα ταξίδια κρύβεται άπειρη’. Γεννημένος στην Μαντζουρία από Κεφαλλονίτες γονείς-ο πατέρας του διατηρούσε γραφείο γενικού εμπορίου, εγκαθίσταται με την οικογένεια του στο Αργοστόλι το 1914 και αργότερα στον Πειραιά. Στα 18 του και ενώ είχε επιλέξει Ιατρική πεθαίνει ο πατέρας του και ο ίδιος αναγκάζεται να μπαρκάρει ως ‘ναυτόπαις’. Επιστρατεύεται για τον Αλβανικό πόλεμο -στον εμφύλιο χαρακτηρίζεται αριστερός- και ξαναμπαρκάρει με ειδική άδεια ως ασυρματιστής. Αναφέρεται πως αισθανόταν πίκρα- ιδίως προς τον Σεφέρη- γιατί αυτή η συγκεκριμένη γενιά των ποιητών δεν τον αναγνώρισε, δεν τον καταδέχθηκε ……… Πέθανε από εγκεφαλικό σε ηλικία 65 χρόνων το 1975. Τον πήρε ο καπετάνιος των στίχων του……….‘Αλήθεια, ο Χάρος ήθελα να 'ρχότανε
σαν ένας καπετάνιος να με πάρει΄
Τώρα η φυματίωση έχει σχεδόν ξεχασθεί. Βρέθηκε το φάρμακο μπήκε σε έλεγχο, πέρασε. Ήρθε η ‘καινούργια αρρώστια ’ ο καρκίνος.
Οι καιροί αλλάζουν το ίδιο και οι αρρώστιες. Αυτό που δεν αλλάζει ποτέ είναι η ανθρώπινη καρδιά η λύπη για την ζωή που τελειώνει. Ο καρκίνος η ‘επάρατος νόσος΄ είναι η καινούργια απειλή . Φυσικά δεν είναι μεταδοτικός όπως η φυματίωση. Ούτε τόσο αυστηρά προγνώσιμος στην πορεία για τον θάνατο όσο ήταν η φυματίωση.
Ωστόσο ο καρκινοπαθής ειδικότερα των προχωρημένων σταδίων αντιμετωπίζεται με αμηχανία σαν ‘ξοφλημένος’, σαν γρουσουζιά. Σαν να είναι φυσικό να εξαγοράζει την κάθε μέρα παράτασης ζωής, ξεπουλώντας πολύτιμες βιολογικές λειτουργίες. Στο όνομα της χημειοθεραπείας που υπόσχεται τι; όταν αυτό το ερώτημα εστιάζεται στο άτομο……….
Το κοινό σε όλες τις θανατηφόρες αρρώστιες που δεν είναι γνωστή η θεραπεία των είναι η αναμονή, η αναμονή ενός τέλους…….. το ΤΕΛΕΥΤΩΝ ΑΛΥΠΟΣ ( Να πεθαίνουμε χωρίς λύπη) ,είναι βέβαιο ένα σοφό Δελφικό παράγγελμα αλλά δεν συνάδει με το κίνητρο της αυτοσυντήρησης.
Απαιτεί την υπέρβαση της ίδιας της ανθρώπινης υπόστασης μας. Άπτεται κυρίως της Θρησκείας . Αλλά και των μηχανισμών άμυνας του εγώ –ιδίως της μετουσίωσης – που ο κάθε ένας από εμάς επιστρατεύει στις μάχες της ζωής του. Ίσως το ‘να πεθαίνουμε χωρίς λύπη’ να είναι αυτό που μοιάζει να υπαινίσσεται ο Καββαδίας, να γίνεται με αξιοπρέπεια.
‘ Έκλαψα βέβαια, κάτω απ' την κουβέρτα μου
Λυπήθηκα. Για σκέψου, τόσο νέος
μα στον εαυτό μου αμέσως υποσχέθηκα
πως θα φανώ, σαν πάντοτε, γενναίος’
Ίσως πάλι το ΤΕΛΕΥΤΩΝ ΑΛΥΠΟΣ να μην αφορά το θάνατο αλλά την ζωή. Μια ζωή που τιμάται έτσι ώστε το τέλος της να είναι απλά αντάξιο της.
Κλεοπάτρα Περισσάκη