Αγάπη

Η αγάπη βέβαια είναι συναίσθημα. Εύκολα το επικαλούμαστε αλλά είναι πολύ αμφίβολο αν γνωρίζουμε τι ακριβώς εννοούμε με το ρήμα ‘αγαπώ’. Είναι αμφίβολο το πόσο καταλαβαίνουμε   πως να αγαπάμε,  γιατί αγαπάμε τι αγαπάμε,. Αν πραγματικά  αγαπάμε τον άλλον για τον άλλο, η τον άλλο για εμάς. Σαν βιωματική εμπειρία και συμπεριφορά, είναι γνωστό ότι εκφράζεται  με απερίγραπτη πολυμορφία. Είναι λογικό. Αποτελεί ψυχολογική λειτουργία, μοναδική για κάθε άνθρωπο. Κάθε άνθρωπος ‘αγαπά’ με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο ακόμα και μέσα σε σχετικά όμοιες καταστάσεις. Εννοιολογικά  η λέξη είναι ιδιαίτερα πολυσήμαντη. Έτσι η αγάπη δεν  μπορεί να ούτε να ορισθεί ούτε να  μετρηθεί. Για την αγάπη δεν υπάρχουν  ψυχομετρικές δοκιμασίες  για να εκτιμηθεί ποσοτικά η ποιοτικά.   Αυτή την δυσκολία ορισμού υπαινίσσεται με χιουμοριστικό τρόπο ο Charles Pepin στο βιβλίο του ‘Φιλόσοφοι στο ντιβάνι’. Αναφέρεται στην Θεϊκή εντολή από την Πεντάτευχο: ‘ αγάπα τον πλησίον σου ως εαυτόν’. Την χαρακτηρίζει μη ηθική επειδή στηρίζεται στην ταυτότητα. Δεν έχει άδικο. Αν δεν αγαπάμε τον εαυτό μας, πώς να αγαπήσουμε τον πλησίον μας; Για αυτό λοιπόν η εντολή θα έπρεπε να είχε διατυπωθεί με δύο τουλάχιστον διαφορετικούς τρόπους οπως. α) εάν αγαπάς τον εαυτό σου, αγάπα τον πλησίον σου κατά τον ίδιο τρόπο, η β) να αγαπάς τον πλησίον όπως εκείνος αγαπά τον εαυτό του. Και στις δύο βέβαια περιπτώσεις μπαίνει το ‘πρέπει’ χωρίς να περιγράφεται το τι συνθέτει    την αγάπη
                                                                                                                           .                                                                                                                                      
Επιστημονικά  η αγάπη μπορεί να ορισθεί σαν εξέλιξη του ενστίκτου της  επιβίωσης  και της διαιώνισης  του είδους ( της αναπαραγωγή). Τα ένστικτα ζωής που ο Freud  ονόμασε ‘Έρως’ και  την σχετική ψυχική ενέργεια  που ονόμασε Λίμπιντο (Libido= επιθυμώ, λιμπίζομαι). Βέβαια τα ένστικτα ζωής, από την αρχέγονη μορφή των, εξελίχθηκαν  σε κοινωνικές ανάγκες, η σκοπιμότητες, για να κρατούν τους ανθρώπους μαζί. Να συγκροτούν την μικρή  ομάδα την  οικογένεια, αλλά και  την ευρύτερη  το έθνος η την φυλή.   Αυτό εξασφαλίζει  την επιβίωση του ανθρώπου που είναι αγελαίο ον.
Στη φιλοσοφία, η αγάπη προσεγγίζεται σαν αρετή που εκπροσωπεί την ανθρώπινη ευγένεια, συμπόνια και στοργή. Για την Πλατωνική αγάπη έχουν λεχθεί πολλά, υπάρχει όμως η προκατάληψη ότι  αφορά  ομόφυλη έλξη. Για αυτό και από την  αρχαιοελληνική προσέγγιση αναφέρονται πιο ουδέτερες   ρύσεις  για την αγάπη όπως: α) Κανένας δεν αγαπάει πραγματικά εκείνον που φοβάται. ( Αριστοτέλης). β)Λίγο βαστάει ο θυμός όσων αγαπούν πραγματικά.( Μένανδρος).γ) Όποιος αγαπάει χρωστάει...( Ευριπίδης). Και εδώ επίσης απουσιάζει ο ορισμός. Δίδονται  όμως κάποια χαρακτηριστικά όπως η απουσία του φόβου -συνεπώς η εμπιστοσύνη-, η απουσία μνησικακίας και η αίσθηση του χρέους.
Στις  θρησκείες και ιδιαίτερα την Χριστιανική,  η αγάπη είναι  αξιωματική έννοια.  Ενδεικτική είναι η φράση, ‘ὁ Θεòς ἀγάπη ἐστίν’,  αλλά και το ‘αγαπάτε αλλήλους’,
Έτσι λοιπόν είναι λογικό να θεωρηθεί  ότι το συναίσθημα αγάπη, αφορά κάθε ανθρώπινη σχέση ανεξάρτητα αν η σχέση αυτή  ονομάζεται, έρωτας, οικογένεια,  συγγένεια,  φιλία , συναδελφοσύνη η ότι άλλο.  Και ίσως ακόμα  θα πρέπει  να είναι  το συναίσθημα εκείνο, που  πηγάζει από εμάς για τον άλλον, για χάρη του άλλου, προς ‘όφελος’ του άλλου, χωρίς την απαίτηση αναγνώρισης, δέσμευσης η και εξαγοράς του άλλου. Και χωρίς ο άλλος να είναι απαραίτητα  ο δικός μας άνθρωπος. Ίσως ούτε καν άνθρωπος. Μπορεί να είναι ζώο φυτό ο πλανήτης ολόκληρος, που αύριο θα φιλοξενεί άλλους ανθρώπους πολλές γενιές μετά από εμάς και τα παιδιά μας.                                            
Τέτοια αγάπη θεωρείται  η Θρησκευτική. Το συναίσθημα συμπόνιας στοργής και προσωπικής αφοσίωσης που υποκινεί το άτομο στην φροντίδα του άλλου, τώρα και μετά  ‘νυν και αεί’ …..     Αλλά επίσης η  φιλοσοφία  συνολικά η τέχνη   η  επιστήμη και κάθε διανθρώπινης σχέση που χαρακτηρίζεται πολιτισμένη  είναι εκδήλωση αγάπης.                                                       Ψυχοδυναμικά οι συμπεριφορές προσφοράς προς τον άλλον, ανακλούν την ικανότητα  του  ατόμου   να διαχειρισθεί   την λιβιδινική του  ενέργεια  και το άγχος της ψυχοσύγκρουσης στο ‘ δούνε και λαβείν’, με τον μηχανισμό της μετουσίωσης. Η κοινωνικοποίηση μας απαιτεί  ‘θυσία, κενό, έλλειψη’ . Η μετουσίωση είναι η βιωμένη έλλειψη  , ‘ μεταλλαγμένη’ σε θετική ενέργεια και έργο. Είναι η αδυναμία πραγμάτωσης της απόλυτης απόλαυσης του άλλου και η μετατροπή αυτού του άλλου,  σε αντικείμενο φροντίδας,  από αντικείμενο απόλαυσης,. Η μετουσίωση δίνει την δύναμη της   ψυχολογικής  ‘αυτοαφαίμαξης’ .   Κάνει τον άνθρωπο  μπαμπά πελεκάνο, που αυτοτραυματίζεται για να προσφέρει το   αίμα του στο  παιδί του,  ακόμα και αν χρειασθεί να πεθάνει ο ίδιος.  Μεγαλειώδες.                                                                                                                                  Ωστόσο  στην καθημερινότητα μας η ρύση του  Ευριπίδης : Όποιος αγαπάει χρωστάει’ μπορεί να λέει πολλά. Το ρήμα βέβαια πρέπει να γίνεται αντιληπτό,   με την έννοια των: έχω υποχρέωση, καθήκον, χρωστώ χάρη. Με αυτή την οπτική, πράγματι η αγάπη είναι  η αρετή με τα πολλά ονόματα. Αλληλεγγύη,  αλτρουισμός,  αυταπάρνηση,  αυτοθυσία και γενικά   κάθε ανθρώπινη υπέρβαση.  Καθορίζει ηθικές συμπεριφορές, που δικαιώνουν την  παρετυμολογική  αναγωγή της λέξης άνθρωπος  σε: άνω + θρώσκω (άνω ορώ, βλέπω).
Η αγάπη μπορεί να είναι αυτό το ΑΝΩ, ο άλλος που υποκινεί την υπέρτατη υπέρβαση, ο άνθρωπος η θεότητα …….. ‘ὁ Θεòς ἀγάπη ἐστίν’. Θα ήταν άραγε ασέβεια , αν αλλάζοντας την σειρά των λέξεων γραφόταν ‘η ἀγάπη  Θεòς ἐστίν’;;;

Κλεοπάτρα Περισσάκη.