Ο Δον Κιχώτης μπορεί και να μην πολεμούσε ανεμόμυλους………..

Στην αρχαία Αττική το ρήμα συκοφαντώ δήλωνε την λαθραία εξαγωγή σύκων. Η ετυμολογία των λέξεων: συκοφάντης –συκοφαντώ, προέρχεται από τα: σύκον+φαίνον , δηλαδή αυτός που πρόδιδε ‘τους παρά τον νόμο εξαγωγείς σύκων’ από την Αττική.
Τελικά το ρήμα πήρε την σημασία του κατηγορώ κάποιον ,του αποδίδω κακές πράξεις εν γνώσει μου ότι δεν τις έκανε. Ταυτόσημα ρήματα θεωρούνται τα: διαβάλλω ,δυσφημώ και σχεδόν συνώνυμα τα: κατηγορώ, μέμφομαι, κατακρίνω ,αποδοκιμάζω . Θα μπορούσε ενδεχομένως να διευρυνθεί λεξικολογικά η σημασία του ρήματος και σε άλλα ρήματα όπως τα: μειώνω, γελοιοποιώ και γενικά σε όσα σπιλώνουν την αξιοπιστία και το γόητρο κάποιου άλλου. Αυτό που συχνά χαρακτηρίζεται σαν ‘γραφικότητα η Δονκιχωτισμός’
Σε όλες τις περιπτώσεις το ρήμα , τα ταυτόσημα και συνώνυμα του δηλώνουν βλάβη προσώπου. Η πιο σωστά, βλάβη του κοινωνικού ρόλου, που το συγκεκριμένο πρόσωπο διαδραματίζει. Γνωρίζουμε όλοι, ότι στην κοινωνική-επαγγελματική ζωή, ο κάθε άνθρωπος είναι πιο πολύ ρόλος παρά άτομο. Και ότι ο ρόλος –ειδικά για δημόσια πρόσωπα-καθορίζει συχνά κοινωνικά πρότυπα και επηρεάζει ισορροπίες και σκοπιμότητες. Μια Δημόσια περσόνα γίνεται μαθησιακό μοντέλο ανεξάρτητα αν ανήκει στον πολιτικό η καλλιτεχνικό χώρο. Λογικά λοιπόν αυτό που προκαλεί την συκοφαντία , είναι η δύναμη του ρόλου . Οι αλλαγές που συντελούνται η που εμποδίζονται από την δύναμη του.

Κατά κανόνα ο συκοφαντημένος είναι σε θέση κοινωνικής αποδοχής. Έχει επιρροή και συνήθως είναι χαρισματικός. Αλλά δεν είναι υπερβολή να λεχθεί ότι λίγο η πολύ, οι περισσότεροι από εμάς, έχουμε συκοφαντηθεί σε κάποια φάση της ζωής μας. Η σοβαρότητα βέβαια, όσο και οι λόγοι της συκοφαντίας διαφέρουν για κάθε άνθρωπο, αλλά σε όλες τις περιπτώσεις είναι παραπλανητικό να βλέπουμε την συκοφαντία σαν προσωπική και μόνο διένεξη δυο οι περισσότερων ανθρώπων. Είναι μια πολύ πιο σύνθετη ‘ανθρώπινη’ συνδιαλλαγή. Ένα είδος κοινωνικής δολιοφθοράς και μάλιστα έμμεσης. Εξουδετερώνεται το άτομα-το μέσο-ενώ ο στόχος είναι το έργο του, ο ρόλος του.
Εξυπακούεται ότι η ψυχολογική διαχείριση της συκοφαντία είναι μια εντελώς προσωπική διαδικασία μοναδική για κάθε άτομο. Συνήθως ιδιαίτερα επώδυνη όταν επικρατούν μηχανισμοί τελειοθυρίας , λιγότερο έτσι-αλλα όχι εποικοδομητικά- όταν το ‘εγώ’ επιστρατεύει σαν άμυνα την άρνηση η και την προβολή.
Οι ρύσεις που ακολουθούν , αποδίδονται η πρώτη στον Σωκράτη και η δεύτερη στον Αριστοτέλη και απεικονίζον την εντυπωσιακή διαφορά των δύο σοφών της αρχαιότητας ως προς την αντιμετώπιση της συκοφαντίας.
-Ο κακόλογος σκοτώνει την τιμή ενός ανθρώπου, ενώ ο φονιάς τη ζωή, αλλά επειδή η τιμή είναι ανώτερη από τη ζωή, η κακολογία είναι σοβαρότερη από τον φόνο, γιατί ο φονιάς σκοτώνει με μεγάλο κίνδυνο της ζωής του μόνο τους ζωντανούς, ενώ ο κακόλογος με μια κουβέντα του και με μεγάλη ασφάλεια σκοτώνει και ζωντανούς και πεθαμένους.
-Ενώ ο Αριστοτέλης όταν πληροφορήθηκε ότι τον συκοφαντούσαν σχολίασε : ‘Καθόλου δεν με νοιάζει. Όταν είμαι απών, δέχομαι ακόμα και να με μαστιγώνουν’.
Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι ο Αριστοτέλης ήταν πιο γήινος και πρακτικός από ότι ήταν ο Σωκράτη. Και ότι αν εκείνος βρισκόταν στην θέση του Σωκράτη ίσως δεν θα έπινε το κώνειο Όμως σίγουρα η απόφαση του Σωκράτη αγγίζει πιο πολύ την καρδιά μας.
Στην Απολλώνια ‘διδασκαλία’, η συκοφαντία αποδοκιμάζεται με τα Δελφικά Παραγγέλματα : Ψέγε μηδένα- Διαβολή μισεί- Δόλον φοβού.
Αλλά και ο σύγχρονος Ποινικός Κώδικας κατατάσσει την συκοφαντία στα εγκλήματα τιμής.(άρθρο 362 Δυσφήμηση, άρθρο 363 Συκοφαντική Δυσφήμηση. Η συκοφαντία στοιχειοθετείται από το ότι το άτομο γνωρίζει ότι αυτό που διαδίδει είναι ψευδές).
Ευτυχώς για την σημερινή εποχή,-το κώνειο δεν αποτελεί πια την μόνη αξιοπρεπή άμυνα στην συκοφαντία …… Αλλά και πάλι η αποκατάσταση της αλήθειας - ουσιοκρατικά και δεοντολογικά-συχνά προσκρούει και ναυαγεί στα βράχια της σύγχρονης αμφισημίας και αντίφασης για ζητήματα τιμής. Ζητήματα τιμής αντιμετωπίζονται από πολλούς σαν ‘παλιομοδίτικη γραφική συμπεριφορά. σαν Δονκιχωτισμός’.
Επικρατεί ο εκλογικευτικός μηχανισμός του ‘δεν βαριέσαι’ η ‘δεν αξίζει τον κόπο να ασχολείσαι με τόσο ταπεινούς ανθρώπους, η ότι δεν θα βρεθεί άκρη’ ο οποίος τελικά οδηγεί σε αποδυνάμωση και παραίτηση. Μένει η γεύση της συκοφαντίας………..
Είναι επίσης και η υπερπροσφορά της πληροφόρησης από διάφορες πηγές και μέσα που διευκολύνουν την διήθηση της συκοφαντίας, από τα πιο απλοϊκά νοικοκυριά ως τις πιο σύνθετες ομάδες εξουσίας. Μοιάζει εν τέλει να υπηρετεί μηχανισμούς κατάλυσης και αλλοίωσης της ίδιας της κοινωνίας στις επί μέρους ομάδες της. Με την ίδια φυσική αλληλουχία της κάμψης του οργανισμού από την διήθηση των καρκινικών κυττάρων στο, η στα επί μέρους συστήματα του.
Με την έννοια αυτή και με την γνώση ότι η συκοφαντία δεν αποτελεί μόνο προσωπική υπόθεση, αλλά κοινωνική υπονόμευση, η αποκατάσταση της αλήθειας, η απόδειξη του ψεύδους, δεν είναι μονό ζήτημα προσωπικής τιμής, αλλά και κυρίως καθήκον, υποχρέωση προς του άλλους .
Σε τελευταία ανάλυση το ψέμα , η συκοφαντία είναι μια ανεστραμμένη πραγματικότητα, μια ανεστραμμένη αλήθεια. Και με αυτή την λογική μας επιτρέπεται να σκεφθούμε πως ο ‘δον Κιχώτης’ μπορεί και να μην πολεμούσε ανεμόμυλους………..
Κλεοπάτρα Περισσάκη