Η μελοποιημένη απόδοση του ποίηματος του Καββαδία, το μαχαίρι - υπερτερεί συνειρμικά τουλάχιστον - όταν ακούγεται από την ανδρική φωνή του Παπακωσταντίνου. Η γυναικεία φωνή – ακόμα και αυτή της Πρωτοψάλτη που αν και υπέροχη, δεν μπορεί να συγκινεί το ίδιο σε μια αφήγηση που μιλά για πάθη, απόλυτα ανδρικά. Κρυφά, αρχέτυπα και τραγικά. Μοιάζει πως στο ποίημα - ‘το μαχαίρι’ - ο Καββαδίας αγγίζει την ανδρική ψυχή, κυρίως στην έκφραση αμφιθυμίας στην αναπόφευκτη οιδιπόδεια διαδρομή. Οιδιπόδεια με την έννοια της εξέλιξης, της κοινωνικοποίησης. Της διαμόρφωση της προσωπικότητας - το σύστημα των ηθικών αρχών και αξιών που προσδιορίζουν την υποκειμενική αντίληψη αφηρημένων εννοιών όπως είναι η προσωπική τιμή.
Ο Καββαδίας είναι αλληγορικός ποιητής. Οι ‘απλοϊκές ’persones φαινομενικά αντιηρωικές, παρακμιακές και, στοιχειωμένες με πάθη δεν πρέπει να ξεγελούν. Είναι γνήσια τραγικές. Κουβαλούν το βάρος και την πολυσημία της ανθρώπινης ιστορίας στην αντιμετώπιση και την διαχείριση της αγωνίας για την ζωή και το τέλος της. Τον θάνατο.
Το μαχαίρι, ‘σαν αυτό που έχουν οι αραπάδες’, δεν μπορεί παρά να συμβολίζει τον ανδρισμό σαν ανατομική έννοια που όμως ενσαρκώνει μια σειρά από περίπλοκες ηθικές συνιστώσες –υποχρεώσεις –αρετές που ‘πρέπει’ να διαθέτει o ‘πραγματικός άνδρας’.
‘Είναι ατσάλινο ‘(όπως η ανδρική βούληση), ‘το έχει πάντα μαζί’ του (όπως ο ανδρικός λόγος, η ανδρική αξιοπιστία), ασκεί βία εναντίο άλλων ακόμα και όταν είναι αντικείμενου αγάπης. (Το έγκλημα για λόγους τιμής μετρά σαν αποκατάσταση της χαμένης τιμής. Η θυσία σαν απόδειξη πίστης σε μια ανώτερη εξουσία – θεός, πατέρας, αξιοπρέπεια- μετρά σαν πειθαρχία και αφοσίωση στο καθήκον. Για παράδειγμα η θυσία του Ισαάκ, της Ιφιγένειας, η βία εναντίο εαυτού (αυτοκτονία για λόγους τιμής, περηφάνιας, κάθαρσης.
Τα παραδείγματα είναι πολλά από τις αρχαίες τραγωδίες ως το χαρακίρι. Και πάλι η αυτοκαταστροφή, ο φόνος του εαυτού σαν υπέρτατη τιμωρία προσφέρεται με αντάλλαγμα την τιμή. Ακόμα και ο Σωκράτη προτίμησε το κώνειο παρά την ατιμωτική φυγή) .
Tο μαχαίρι που αποκτάται ‘από μια ιδιοτροπία’ (είναι η έννοια της ατομικότητας και του υποκειμενισμού στην αντίληψη της τιμής, πέρα απ τις κρατούσες κοινωνικές normes. Είναι η ελεύθερη βούληση.)
‘το μαχαίρι που με ιστορίες αλλόκοτες ο θρύλος το 'χει ζώσει’ (είναι οι διαχρονικές κοινωνικές επιδράσεις, οι υπερεξουσίες των μύθων και των totem)
Το μαχαίρι σαν ποίημα θα μπορούσε να είναι μια σύγχρονη εκδοχή του τραγικού Σοφόκλειου Αίαντα. Στην τραγωδία του Σοφοκλή, ο Αίας δεν επιλέγεται -μετά τον θάνατο του Αχιλλέα- να παραλάβει τα τιμημένα όπλα του νεκρού, για να ηγηθεί των στρατευμάτων στην Τροία. Προτιμάται ο Οδυσσέας. Ο Αίας συμβολίζει την αντρειοσύνης, ο Οδυσσέας την διπλωματία ‘αμφίβολη ανδρική αξία’. Για τον Αίαντα, αυτό ισοδυναμεί με προσβολή αλλά και με γκρέμισμα όλων των πιστεύω που είχε, σε σχέση με τις κοινωνικές αξίες. Είναι ‘ατιμασμένος και μόνος ‘Ο συμβολικός ευνουχισμός (κρυφός καημός του άνδρα, η αγωνία να μην παραγκωνισθεί να μην ξεγελασθεί να μην νικηθεί )πραγματώνεται. Το οιδιπόδειο δράμα κορυφώνεται. Ο Αίας γίνεται θύτης και θύμα.
Έτσι ο κάθε ανώνυμος κάτοχος ενός ‘ατσάλινου μαχαιριού’ είναι ένας εν δυνάμει Αίας, η και……... Σωκράτης.
Το μήνυμα βρίσκεται στο ‘που ιδιοτροπία μ' έκανε και τό 'καμα δικό μου ’. Η ιδιοτροπία συμβολίζει την βούληση και επομένως την προσωπική απόφαση στην διαχείριση της εξουσίας και της ζωής στο σύνολο της. Είναι η ουσία της δύναμης. Είναι ελευθερία.
Ο Καββαδίας είναι ‘σεμνά υπερβατικός’.
Κλεοπάτρα Περισσάκη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου